تعداد اصول

راى رايج آنست كه عدد اصول 400 مى باشد ، ولى اين رقم در رجال شيخ طوسى و فهرست نجاشى [ الذريعه الى تصانيف الشيعه، ج 2، ص 127. ] كه اهتمام به معرفى اصول داشتند نيامده و امروزه نيز نمى توان قضاوتى در اين باره كرد. شيخ در فهرست تنها از 59 اصل سخن گفته و نجاشى تنها از هفت اصل اسم برده است. شيخ آغابزرگ 117 اصل را شمارش كرده [ همان، ج 2، ص 127. ] و برخى ديگر از پژوهشگران 122 اصل را معين كرده اند.[ المعجم المفهرس لالفاظ احاديث بحارالانوار، ج 1، ص 52-49. ]

استاد جلالى معتقد است، تعداد اصول به معناى كتبى كه رواياتش به نحو سماع از امام صادق عليه السلام گردآورى شده 100 مى باشد. و بر اين راى سه شاهد اقامه كرده است:

الاول : ان مجموع ما ذكره الطوسى و النجاشى لا يزيد على اكثر من نيف و سبعين اصلا كما عرفت مفصلا مع ان الطوسى ضمن الاستيفاء.

الثانى : ما ذكره الطوسى فى ترجمه محمد بن ابى عمير الازدى المتوفى سنه 217 ه قائلا:"روى عنه احمد بن محمد بن عيسى كتب ماه رجل من رجال الصادق عليه السلام" و ابن ابى عمير هذا هو الراوى لاكثر النسخ المذكوره للاصول.

الثالث : ما قاله الطوسى فى ترجمه حميد بن زياد النينوى المتوفى سنه 310 ه قائلا "له كتب كثيره على عدد كتب الاصول و لم يذكر عدد كتبه" لكن النجاشى ذكر احد عشر كتابا و لا بد انها فى حدود الماه على اوجه الاحتمالات.[ دائره المعارف الاسلاميه الشيعيه، ج 5، ص 38. ]

به هر حال پرونده پژوهشى اين مساله همچنان گشوده است و تتبع و تاملى فراتر از آنچه انجام شده را مى طلبد.