منادمت دربار، خازن كتابخانه سلطان عضدالدوله باشد و با مرگ سلطان، با تجربه سى سال كار سياسى در پنجاه سالگى از سياست كنارهگيرى كند و بيش از نيمى از عمر خود را در تهذيب نفس و چارهجويى در حل بحران عصر خويش بگذراند. مهمترين اثر علمى او در اين دوران كتاب ارزشمند «تهذيب الاخلاق» است. او توانست حكمت عملى را در اين قسمت به خوبى بازسازى و معمارى كند. بهنظر نگارنده، آنچه به اين اثر ارج و اهميت داده است پردازش فلسفه اخلاق و به ويژه طراحى استادانه «اخلاق مدني» است. سؤالهايى كه در آغاز اين نوشتار فراروى نگارنده قرار گرفت بدين قرار است:
ـ اوضاع سياسى ـ فرهنگى قرنهاى چهارم و پنجم چه تأثيرى در انديشه و شخصيت سياسى مسكويه داشت؟
ـ چرا مسكويه در اواخر عمر به مباحث سعادتشناسى و تهذيب اخلاق روى آورد؟
ـ سياست، دولت و حكومت در انديشه و اخلاق مدنى مسكويه چه جايگاهى دارد؟
صاحب اين قلم در گام نخست، بر آن بود كه براى پاسخگويى به اين سؤالها توصيف جامعى از كليّت نظام فلسفه سياسى او به عمل آورد و ساختار انديشه منظومهاى او را به همراه اصول و بنيادهاى فلسفىاش ارائه كند، اما تنگناها مجالى نداد و در اين تكنگارى به كمتر از آن راضى شد. اميد كه تفصيل آن در آينده مطرح شود.
نگارنده در بررسى همه مؤلفههاى منظومه فكرى مسكويه بر اين فرضيه متمركز شده كه وى سبب همه فسادها و بحرانها و معضلات جامعه اسلامى را در دورى از اصول و ارزشها و اخلاقيات يافته و راه حل را در روى آوردن به تهذيب نفس و ترويج «اخلاق مدني» تشخيص داده است و براى ترسيم راهكارهاى عملى، نظامنامه خويش را در قالب «ترتيب السعادات»، «فوز الاصغر»،