مراتب صمديّت انسان

صمديّت انسان و در نتيجه ولايت او داراي مراتب و درجاتي است و آن مراتب عبارت است از:

يكم

ولايت بر خود؛ گاهي صمد بودن انسان در مرحله‏اي است كه تنها عرصه علم و عمل خويش را از دستبرد شيطان حفظ مي‏كند. در نتيجه چنين كسي فقط بر خويشتن ولايت دارد.

دوم

طرد شيطان از روح ديگران؛ گاهي صمديت به گونه‏اي است كه نه تنها انسانِ برخوردارِ از آن، از حرم دل خويش حراست مي‏كند، بلكه معرفت و اخلاص او هم‏چون شهاب ثاقب شياطين را از افق روح عده‏اي طرد مي‏كند. در نتيجه قلمرو ولايت چنين انساني نيز گسترده‏تر است.

سوم

انسان كامل؛ گاهي انسان از اين مقام نيز بالاتر مي‏رود و آن مقام انسان كامل است كه مظهر تامّ صمديّت خداي سبحان است. كسي كه مظهر تام صمديت خداي سبحان شد، باذن اللّه تدبير جهان را برعهده دارد.

نقش معرفت و اخلاص در حدوث و بقاي ولايت

نكته‏اي كه نبايد از آن غفلت داشت، اين است كه نيل به مقام مظهريت ولايت الهي، همان‏گونه كه در مقام حدوث و پديدار شدن، متوقف بر علم و عمل است، در بقا نيز بر اين دو پايه استوار است، زيرا اگر كسي در اثر سوء معرفت و عمل تحت ولايتِ خدا نبود، تحت ولايتِ شيطان قرار خواهد گرفت، چرا كه براساس عينيت عمل و جزا، گاهي گناه به صورت رين و غبار آينه دل درمي‏آيد. چنان‏كه در قرآن آمده است: (كلاّ بل ران علي قلوبهم ما كانوا يكسبون)[1]، و گاهي هم به صورت ولايت شيطان ظهور مي‏كند، چنان كه مي‏فرمايد:

[1] ـ سوره مطففين، آيه 14.