معرفت و اخلاص زمينه ساز صمديت و ولايت انسان
انسان براي اينكه ولي خدا شود، بايد درون خود را از معرفت و اخلاص آكنده كند تا مظهر نام مبارك «الصمد» شده و نام والاي «ولي» كه از اسماي حسناي حق است، در او تجلّي نمايد، زيرا چنان كه گفته شد، منشأ ولايت الهي صمديت آن حضرت است.انسانهايي كه در معرفت دچار وهم و خيال نشده و خود را ميان تهي نساختهاند، در معرفت «لبيب» هستند و در عمل يا مخلِصند يا مخلَص؛ به عبارت ديگر آنها در دو بعدِ علم و عمل مظهر «صمد» شدهاند و از آن جا كه علم و عمل دو شأن از شئون روح كامل است، پس روح آنها مظهر صمد است و روحي كه مظهر «صمد» شد، به همان مقدار، ميتواند مظهر «ولي» باشد.قرآن كريم از انسانهايي كه مظهر خداي صمد ميشوند، به عنوان «اُولوا الألباب»، يعني انسانهاي مغزدار ياد ميكند و در مقابل آنها در تعبير از تهي مغزان ميفرمايد: (أفئدتهم هواء)[1]؛ آنها فؤاد و قلبشان تهي است.علّت تهيمغزي اين عده آن است كه شيطان در انديشه و عمل آنها نفوذ كرده است، از اين رو نه بينش آنها برهاني و شهودي است و نه عمل آنها خالص، در نتيجه نه در علم و نه در عمل مظهر «صمد» نيستند.[1] ـ سوره ابراهيم، آيه 34.