السلطان تغيّرالزمان»[1]؛ پس لازم نيست كه حكومت عملاً دگرگون شود، بلكه اگر مباني و انديشه حاكمان عوض شد و حاكم تصميم ديگري گرفت، زمان عوض ميشود.
زمانشناس، نه تنها بايد به عملكرد سياستبازان عصر خود آگاه باشد، بلكه بايد از افكار و انديشه آنان نيز مطلع باشد تا فريب نخورد.
دنيا محل آزمون
همه محدوده عالَم طبيعت محدوده آزمون است و هيچ چيز در اين جهان بدون امتحان نيست. هر چه در اين نشأه به انسان برسد، خواه درد و رنج يا رفاه و آسايش، حوادث تلخ يا شيرين، همگي آزمون اِلهي است. از اين رو، چيزي رايگان به انسان داده نميشود، و اگر بر اثر موفقيت در آزمون خداي سبحان پاداشي به انسان بدهد، آغاز امتحاني جديد است، زيرا دنيا دار امتحان است، نه جزا. آن جزاي محض كه در كنارش تكليف نيست، به قيامت مربوط است.خداي سبحان ميفرمايد: (إنّا جعلنا ما علي الأرض زينة لها لنبلوهم أيّهم أحسن عملاً)[2]؛ آنچه را خداوند روي زمين قرار داد، زينت زمين و آزمون اهل آن است؛ نه زينت آنان. زينت انسان ايماني است كه در جان اوست، چنانكه خداي سبحان ميفرمايد: (...ولكن الله حبّبَ إليكم الإيمان وزيّنه في قلوبكم... )[3]. آنچه بيرون از نفس انسان و جداي از حقيقت او است، مانند انگشتر يا لباس خوب، زينت جسم و بدن است، نه زينت نفس. اگر كسي علم و تقوا تحصيل و پيشه كند، خودرا مزيّن ميكند و اگر زمين مواتي را اِحيا كرد يا خانهاي در آن بنا نهاد، زمين را مزيّنكرده است.
[1] ـ شرح غررالحكم، ج3، ص120. [2] ـ سوره كهف، آيه 7. [3] ـ سوره حجرات، آيه 7.