تعريف صفات ذات - شمیم ولایت نسخه متنی

او خدايي است كه افكار بلند انديشوران متألّه، كنه ذاتش را درك نكنند و دست
غواصان درياي شهود، از پي بردن به كمال هستي‏اش كوتاه و راه اكتناه او، هم از راه فكر و هم از طريق دل مسدود است؛ «الذي لا يدركه بُعد الهِمم ولايناله غوص الفطن»[1].

تعريف صفات ذات

«صفات ذات» اوصافي است كه در رابطه با خود خدا در نظر گرفته مي‏شود و براي اتّصاف او به آن صفات، نياز به لحاظ چيزي جز ذات او نيست؛ يعني اگر موجودي جز ذات اقدس خدا موجود نباشد، باز مي‏توان او را به اين صفات متصف كرد، براي مثال مي‏توان گفت: او حي، عالم، قادر، سميع، بصير و... است.
ريشه و اساس صفات ذات سه تا است:

حيات، علم و قدرت. گرچه با تحليل دقيق مي‏توان علم و قدرت را به حيات استناد داد و آن را مبدأ علم و قدرت دانست. از اين‏رو، از حيات به «أُمّ الأسماء» ياد مي‏شود. بنابراين، صفات ديگري نيز كه به نام صفات ذات مطرح مي‏شوند، به يكي از صفات اصلي بازمي‏گردند.
صفات ذات عين يك‏ديگر و نيز عين ذات هستند و تغايري با آن ندارند، بلكه تغاير آن‏ها فقط در مفهوم است، نه در مصداق.

تعريف صفات فعل

«صفات فعل» اوصافي است كه از فعل خدا، يعني موجودات ممكن (مانند انسان، فرشته، حيوان، جماد و...) انتزاع مي‏شود، نه از ذات. از اين‏رو، صفت فعل رابطه خدا را با جهان خلقت بيان مي‏كند و تا چيزي غير از ذات خدا فرض نشود، واجب تعالي به آن صفات متصف نمي‏گردد.

[1] ـ نهج‏البلاغه، خطبه1.