انسان كامل، كتاب جامع
اگر هر موجودي را كلمه، آيه، يا سورهاي خاص بدانيم، انسان كامل كه كَوْن جامع است همه كلمات، آيات و سُوَر جهان را داراست و حقيقت چنين خليفةاللّهي همان كتاب جامع خداوندي است.از مطالب پيشگفته روشن ميشود كه هيچ كس نميتواند بهتر از اهل بيت عصمت كه اميرالمؤمنين(عليهالسلام) سيّد اولياي خدا و خلفاي الهي است قرآن را از بيرون بشناساند، همانگونه كه در تبيين محتواي دروني قرآن نيز هيچ چيز يا هيچ كس بهتر از آنها نيست.خود قرآن نيز چون همتاي انسان كامل است، در حكم انسان كامل است، نه برتر از او. البته در عالم مُلك و در نشأه تكليف، مراحل نازل انسان ملكوتي و كامل تابع حقيقت قرآن است، ولي در ارزيابي بايد حساب هر مرحله از قرآن را با مرحله خاص از مقامهاي رفيع انسان كامل به دقّت بررسي كرد.
انسان كامل جامعِ همه كمالها و نيز جامع تمام كلمهها است. از اين رو ميتواند بگويد: «أُعطيت جوامع الكلم»[1]؛ چنان كه درباره رسول اكرمصلي الله عليه و آله و سلم وارد شده است.پيامبر اكرمصلي الله عليه و آله و سلم درباره اميرالمؤمنين(عليهالسلام) فرمود: «أعطي علياً جوامع العلم»[2].
[1] ـ بحارالأنوار، ج16، ص323. [2] ـ همان، ج8، ص27.