غذاهاي پس مانده لاي داندنها را «لماظه» ميگويند، آنچه هم اكنون در دسترس ما است، لماظه گذشتگاني است كه اكنون در زير تلّي از خاك آرميدهاند. آنان اين غذاها را مصرف كرده، بهره بردهاند و گذاشتند و رفتند. علي(عليهالسلام) ميفرمايد: انسان آزاده كسي است كه به اين پس ماندهها دل نبندد و برده «لماظه»ها نشود؛ «ألا حرّ يدع هذه اللماظة لأهلها؟»[1]؛ آيا آزاد مردي نيست كه اين پس ماندهها را براي اهلش واگذارد؟ اين تعبير يكي از بلندترين تعبيراتي است كه در حكمت عملي مطرح ميشود.رياستها پس مانده رفتگان است، زيرا نسل پيشين كه رياست داشتند، آن را رها كرده و رفتهاند؛ مقام، مال، جاه و هر چه سرمدي نيست، «لماظه» است. هرچه از كرامت انسان آزاده بهدور است، مانده لاي دندان نسل پيش است.
غلام همت آنم كه زير چرخ كبود
ز هرچه رنگ تعلق پذيرد آزاد است
ز هرچه رنگ تعلق پذيرد آزاد است
ز هرچه رنگ تعلق پذيرد آزاد است
بيداري از غفلت
كساني كه در تهذيب جان، تربيت اولاد يا تأسيس جامعه فاضله در هر بعدي از ابعاد حكمت عملي و اخلاق غفلت كرده، خوابيدهاند، با تازيانه مأموران مرگ بيدار ميشوند: «الناسُ نيام إذا ماتوا انْتَبَهُوا»[2]؛ مردم خوابند، چون بميرند بيدار ميشوند.گرچه انسان غافل و خواب است، ولي شيطان، راهزنان، دشمنان دين و خدا وعلل و عوامل گمراهكننده او بيدارند و از وي غفلت نميكنند.
[1] ـ نهجالبلاغه، حكمت 456. [2] ـ بحارالأنوار، ج4، ص43.