حسن معاشرت هر شهروند در مدينه فاضله برابر مسؤوليت اوست. ازاينرو، وظيفه مسؤولان مهم جامعه در اينباره بيش از ديگران ميباشد، چنانكه به موساي كليم و هارون(عليهماالسلام) دستور رسيد كه تبليغ دين را با گفتار نرم آغاز كنيد: (قولا له قولاً ليِّناً لعلَّهُ يتذكّرُ أَو يخشي)[1]، گرچه سرانجامْ فرعون با سوء اختيار خود به كام دريا فرو رفت و پيروان متعصّب او نيز به همراهش غرق شدند؛ (فَغَشِيَهُمْ مِنَ اليمِّ ماغشيهم)[2].
همچنين به پيامبر اكرمصلي الله عليه و آله و سلم فرمان مهرباني و تواضع در برخورد و نرمش در رفتار داده شد: (فبما رحمةٍ من الله لنت لهم ولو كنت فظّاً غليظ القلب لانْفَضُّوا من حوْلِك)[3] و جريان مشورت كه ضمن تكريم آراي ديگران، وسيله خوبي براي وحدتجامعهو جذب نيروهايكارآمد و ايجاد هماهنگي بين صاحبنظران و پختگي تصميم نهايي است، در همين راستا ميباشد كه نبي اكرمصلي الله عليه و آله و سلم به آن مأمور شد.
چنانكه سيره آن حضرتصلي الله عليه و آله و سلم بنابر توصيه خداي سبحان، خفض جناح و فروتني نسبت به مؤمنان بوده است؛ (وَاخْفِضْ جناحك لِمَنِ اتَّبعك مِنَ المُؤمنين)[4]. گرچه موضعگيري قاطعانه آن حضرتصلي الله عليه و آله و سلم در برابر طاغيان و اعلام انزجار آن رهبر الهي از تبهكاران، سنّت فراموش نشدني اسلام است؛ (فَإِنْ عَصَوْك فقل إِني بَريء مِمّاتَعْمَلُون)[5].
خفض جناح در قرآن گاهي همراه با اظهار كوچكي و فرمانبرداري است، مانند آن چه فرزند در ساحت پدر يا مادر بزرگوارش انجام ميدهد: (واخفض لهما جناح الذلِّ من الرَّحمة)[6]. گاهي نيز نشان رأفت و ترحم و كوچكنوازي است، مانند آنچه رهبر الهي به آن مأمور شده است.
[1] ـ سوره طه، آيه 44. [2] ـ سوره طه، آيه 78. [3] ـ سوره آلعمران، آيه 159. [4] ـ سوره شعراء، آيه 215. [5] ـ سوره شعراء، آيه 216. [6] ـ سوره اسراء، آيه 24.