ريزش ثمرات به سرزمين غيرذي‏زرع مكّه اينك به گونه‏اي است كه محصولات گوناگون را از سراسر عالم در همه فصول حج و عمره به آنجا مي‏آورند: (يُجبي إليه ثمرات كلّ شي‏ء رزقاً من لَدُنّا)[1].

شايان ذكر است كه، مراد از (أطعمهم من جوع)[2] تنها تأمين غذايي در حدّ رفع‏گرسنگي نيست؛ زيرا همان طور كه از هر گونه تصرف در اشياي گوناگون باعنوان «خوردن» ياد مي‏كنند و مراد از مال مردم‏خوردنْ تصرف غيرمجاز در مال‏ديگران است، مراد از «اكل» نيز در مواردي همچون (لا تأكلوا أموالكم بينكم‏بالباطل)[3] و (إن الذين يأكلون أموال اليتامي ظلماً إنّما يأكلون في بطونهم‏ناراً)[4] مطلق تصرف است، نه خصوص اكل مصطلح؛ يعني در اموال يكديگر و در دارايي يتيمان، اعم از موارد خوراكي و غيرآن، تصرف غاصبانه و ظالمانه نكنيد.

بنابراين، مراد از (أطعمهم من جوع) هم اين نيست كه فقط نان آنها را تأمين كرد، بلكه منظور اين است كه همه نيازهاي اقتصادي آنان را تأمين كرده است. پس بازگشت (أطعمهم من جوع) به تأمين اقتصادي است، چنانكه (امنهم من خوف)[5] هم ناظر به برقراري امنيت همه جانبه است.

امنيت تكويني حرم

سرزمين مكه به ظاهر بايد فاقد امنيت باشد؛ زيرا از يك‏سو خوي مردم حجاز تجاوزگري و غارتگري بود و از سوي ديگر از علم، فرهنگ، كشاورزي، دامداري و صنعت بي‏بهره بودند و اصولاً مردمِ بي‏فرهنگِ گرسنه، غارتگر مي‏شوند، ولي با اين همه، خداوند مي‏فرمايد: ما مكه را هم محلّ امن قرار داديم و هم بابركت:

[1] ـ سوره قصص، آيه 57. «جباية» يعني جمع‏آوري.

[2] ـ سوره قريش، آيه 4.

[3] ـ سوره بقره، آيه 188.

[4] ـ سوره نساء، آيه 10.

[5] ـ سوره قريش، آيه 4.