صراط مستقيمِ امت اسلامي توجه به كعبه مقدسه است: (سيقول السّفهاء من النّاس ما ولّيهم عن قبلتهم الّتي كانوا عليها قل لله المشرق والمغرب يهدي من يشاء إلي صراطٍ مستقيم)[1]، كه خداوند مسلمانان را به آن هدايت فرمود. پس همان‏گونه كه در مقابل نعمت، شكرگزاري لازم است، در برابر هدايت الهي، اهتدا ضروري است.

قبله، بُعد تغييرناپذير كعبه

آنچه مسلمانان در زندگي و مرگ خود در رويكرد به قبله با آن ارتباط مستقيم ديني دارند كعبه است. از اين‏رو به ما آموخته‏اند بگوييم: «الكعبة قبلتي»[2]. ارتباط مسلمانان در زندگي و مرگ با كعبه چنان است كه روبه كعبه بودن گاه واجب است، مانند حال نماز و هنگام ذَبْح، و گاه مستحب؛ در برخي حالات نيز، رو يا پشت به كعبه بودن حرام يا مكروه است. در اين باره، نكاتي در خور توجه است:

1 ـ استقبالْ غير از قبله است؛ چنانكه مراد از روكردن به قبله يا برگرداندن وجه از آن، مقاديم بدن است، نه خصوصِ صورت.

2 ـ استقبال به كعبه براي ساكنان مناطق دوردست، شعاع وسيعي دارد و ملاك آن صدق عرفي است، نه صدق رياضي. بنابراين، منظور از استقبال آن نيست كه نمازگزار به گونه‏اي بايستد كه با ترسيم خطي فرضي به عين كعبه متصل شود. در نظر عرف، استقبال به مسجدالحرام در بيرون از حرم، استقبال حقيقي است، نه مجازي، گرچه به لحاظ محاسبات هندسي چنين نباشد.

اين سخن كه «كعبه، قبله حاضران در مسجدالحرام، و مسجدالحرام قبله ساكنان مكه، و مكه، قبله حاضران در حرم، و حرم، كه محدوده آن فراتر از شهر مكه است، قبله ساكنان مناطق بيرون از حرم است»، مبناي صحيحي ندارد. اين مطلب نزد اهل تحقيق، مسلّم است كه قبله، خصوص كعبه است، نه مسجدالحرام و مكه و حرم.

[1] ـ سوره بقره، آيه 142.

[2] ـ بحار، ج 6، ص 175 و 228 و 237.