از اين رهگذر معلوم ميشود كه حقيقت انسان كامل سرّ هر گونه عبادت است و هر سالكي به مقدار نيل خود از كمال انساني به راز عبادت ميرسد و كاملترين آنها كه معصومين(عليهم السلام) هستند به سرّ نهايي عبادت واصل شدند. از اينرو صراط مستقيم[1] و ميزان اعمال[2] هستند.
براي رسيدن به اين هدف عالي و پيروزي بر رقيب كه همچنان محترم نخواهد ماند و سرانجام ايام غم به سرآيد[3] چاره جز خردمندي و هوشياري در مراقبت حَرَمِ امن دل نيست. فرزانگي نيز بدون تدبّر و ژرفانديشي حاصل نخواهد شد و صاحب نظري، بدون رازداري و طهارت ضمير و صيانت سرّ ميسر نخواهد شد: «الظفر بالحزم والحزم بإجالة الرأي والرأي بتحصين الأسرار»[4].
[1] ـ بحار، ج24، ص 12. [2] ـ همان، ج 11، ص 28 و ج24، ص68 و396 و ج97، ص287 و330. [3] ـ
ديوان حافظ. [4] ـ نهج البلاغه، حكمت 48.