من زكاتم و آنكه روبه‏روي بنده است گويد: من روزه‏ام و آنكه پشتِ‏سر اوست گويد: من حج و عمره هستم و آنكه در كنار پاهاي اوست گويد: من نيكي‏اي هستم كه به برادرانت رساندي. آنگاه همه اين صورتها خطاب به آن صورت زيباتر كرده، مي‏گويند: تو كيستي كه از همه ما خوش‏سيماتر و خوشبوتر و نوراني‏تر هستي؟ آن صورت پاسخ مي‏دهد: من ولايت و دوستي آل محمّد(صلوات الله عليه وعليهم) هستم»[1].

اين روايت نشان مي‏دهد كه حج صورتي باطني دارد كه در روزي كه چشمها خيره شود و ماه تيره گردد[2] و ساقها درهم پيچد و همه به پيشگاه خداوند رانده شوند[3] و هنگامي كه همه از عالم مُلك به جهان ملكوت كوچ كنند و دنيا به آخرت مبدل گردد، در قالب آن صورت جلوه‏گر مي‏شود.

نمايي از باطن حج در پرتو بيان اسرار

امام صادق(عليه السلام) در بيان برخي اسرار حج كه ترسيم‏كننده چهره باطني حج است فرمود: «چون اراده حج كردي، پيش از عزم بر سفر، دل خود را از هر كار و از هر حجابي خالي كن و همه كارهايت را به آفريننده‏ات واگذار و در همه حركات و سكونهايت بر او توكّل كن و تسليم قضا و فرمان و تقدير او شو و دنيا و رفاه و آسايش و نيز مردم را وداع گو و حقوقي كه از مردم بر گردن داري ادا كن و بر زاد و راحله و ياران و قوّت و جواني و مال خود تكيه مكن. چه‏بسا همين‏ها دشمن و وبال تو گردد؛ زيرا هر كه به گمان خويش خواهان خشنودي خداوند باشد اما بر چيزي جز او اعتماد ورزد دشمن و وبال او گردد، تا بداند كه او را نيرويي نيست. پس تو را و نيز هر كس ديگر را چاره و گريزي جز در پرتو عصمت و نگهباني خداوند و توفيق او نيست.

[1] ـ بحار، ج 6، ص 234.

[2] ـ سوره قيامت، آيات 8 ـ 7.

[3] ـ سوره قيامت، آيات 30 ـ 29.