امّا طنزها و شوخيهايي كه حيثيت و آبروي افراد را نشانه رود، روا نيست، و با سرّ زيارت خانه خدا سازگاري ندارد. مردم نه تنها از دست و زبان حج‏گزار در امانند، بلكه قلب او نيز به كسي آسيب نمي‏رساند. صدمه و آسيب قلبي آن است كه انسان كينه كسي را در دل داشته باشد و يا نسبت به كسي حسادت ورزيده، بدخواه او باشد.

پيراستن مناسك از رسوم جاهلي

خداي سبحان براي عرفات و مشعر و منا احكامي تشريع فرموده و براي هر يك از آن احكام، حكمتهايي بيان كرده است. درباره «اِفاضه» از عرفات و وقوف در مشعر مي‏فرمايد: (فإذا أفضتم من عرفات فاذكروا الله عند المشعر الحرام واذكروه كما هديكم وإن كنتم من قبله لمن الضّالّين)[1]. آنگاه افاضه از مشعر را چنين بيان مي‏كند: (ثمّ أفيضوا من حيثُ أفاض النّاس واستغفروا الله إنّ الله غفورٌ رحيم)[2]، و در پايان مناسك منا مي‏فرمايد: (فإذا قضيتُم مناسِككم فاذكُروا الله كذكركم اباءَكم أو أشدَّ ذكراً)[3].

وجه مشترك آيات مذكور، كه مناسك متفاوتي را شامل است، امر به بزرگداشت و تذكر نام و ياد خدا به شكرانه نعمت هدايت الهي است. مطلب مزبور متضمن اين نكته است كه يكي از برترين رسالتهاي مناسك حج، نشر معارف توحيدي است. هم‏اكنون نيز ميليونها نفر در جهان بت مي‏پرستند؛ اگرچه بت‏پرستي، مكتبي پايدار نيست و پيشرفت علم، بساط بت و بت‏پرستي را برمي‏چيند، ليكن اگر معارف توحيدي گسترش نيابد اين خطر در آينده هست كه ميليونها انسان به ضلالت ديگري گرفتار شده، به دام الحاد وبي‏ديني بيفتند؛ يعني به جاي تحول از بدديني به بِهْ‏ديني، تحول به لائيك و بي‏ديني رخ دهد.

[1] ـ سوره بقره، آيه 198.

[2] ـ سوره بقره، آيه 199.

[3] ـ سوره بقره، آيه 200.