تفاوت مراتب مؤمنان

بايد توجه داشت كه اين گونه ملكات، اموري ذهني يا صفاتي عرضي نيست. شاهد مطلب اينكه، خداي سبحان درباره برخي مؤمنان فرمود: آنان خود، درجات هستند: (هم درجاتٌ)[1] و اين سخن دقيقتر از اين فرموده خداست كه: (لهم درجاتٌ)[2]؛ زيرا جمله نخست درباره اوحدي از پرهيزكاران است و بيان دوم درباره متوسطان آنها.

شاهد ديگر اينكه، خداي سبحان فرمود: انسان مقرب، ذاتش رَوْح و نفسش رَيْحان و دلش جنت نعيم است: (فأمّا إن كان من المقرّبين* فروحٌ وريحانٌ وجنّت نعيم)[3] و اين سخن لطيف‏تر از اين فرموده خداست كه: (جنّات تجري من تحتها الأنهار)[4]؛ زيرا سخن نخست درباره اوحدي از مخلَصان و دومي از آنِ متوسطان مخلِصان است.

مطلب مزبور در آيات ديگري همچون: (فادْخلي في عبادي* وادْخلي جنّتي)[5] و (ادخلوها بسلامٍ امنين)[6] مشهود است كه آيه نخست لطيف‏تر از دومي است، همان گونه كه در آيات (والله خيرٌ وأبقي)[7] و (ما عند الله خيرٌ وأبقي)[8] اين چنين است[9].

[1] ـ سوره آل عمران، آيه 163.

[2] ـ سوره انفال، آيه 4.

[3] ـ سوره واقعه، آيات 89 ـ 88.

[4] ـ سوره بقره، آيه 25.

[5] ـ سوره فجر، آيات 30 ـ 29.

[6] ـ سوره حجر، آيه 46.

[7] ـ سوره طه، آيه 73.

[8] ـ سوره قصص، آيه 60.

[9] ـ فتوحات مكيه، ج 1، ص 686.