هر عبادتي، خلوص در آن اعتبار شده و مدّنظر قرار ميگيرد: (ألا لله الدّينُ الخالص)[1]. امّا تجلّي اين خلوص در برخي از عبادات نمايانتر و طرد شرك در آن قويتر و آشكارتر است. از جمله اين عبادات حج است كه توحيد در آن تجسّم يافته و از آغاز تا انجامش نمونهاي از توحيد و طرد شرك است، و از همين رو ترك حج، كفر قلمداد شده است: (ولله علي النّاس حجُّ البيت من استطاع إليه سبيلاً ومن كفر فإنَّ الله غني عن العالمين)[2]. پس حجْ ايمان و توحيد، و ترك آن كفر عملي است.
معناي تجلّي توحيد در حج اين است كه توحيد چون در درجات خود تنزل كند و در چشماندازها و مظاهر خويش جلوهگر شود، به حج مبدل ميگردد واگرحج به سوي خداي سبحان صعود كرده، در معارجْ راه ترقي طي كند، به خداوند عرش ميرسد، يا به توحيد مبدل ميشود؛ يعني تبديل به عقيدهاي ميشود كه چيزي آن را آلوده نميكند و يقيني ميشود كه شك و گمان بر آن دست نميسايد، چنانكه امام صادق(عليه السلام) فرمود:
[1] ـ سوره زمر، آيه 3. [2] ـ سوره آل عمران، آيه 97.