ذاكر

ياد آورنده،كسى كه از مصايب اهل بيت مى گويد و مردم را مى گرياند،چه مداح باشد وچه واعظ و منبرى.«ذاكر اهل بيت »،عنوانى افتخارآميز است براى آنانكه با مداحى و مرثيه خوانى، نام و ياد و فضايل و مظلوميتهاى خاندان پيامبر را زنده نگه مى دارند و نقشه دشمنان را در به فراموشى سپردن ظلمهاى خود به دودمان رسالت،خنثى مى سازند.

ذكر و ياد ائمه و شهداى كربلا،مورد تشويق امامان بود و خودشان همواره از ذاكران واحياگران حادثه كربلا و مظلوميت اهل بيت بودند و بر آن مى گريستند.امام صادق «ع » فرمود:«من ذكرنا عنده ففاضت عيناه حرم الله وجهه على النار». ⁽²²⁾ هر كس كه نزد او يادشويم و چشمانش اشك آلود شود،خداوند چهره اش را بر آتش حرام مى كند.

ذكر مصيبت

سنتى در جهت احياى ياد و نام ائمه و مطرح نگه داشتن حادثه عاشورا.در اين برنامه،چه بصورت مقطع پايانى سخنرانى و موعظه و چه بصورت مستقل،حوادث كربلا وكيفيت شهادت امام حسين «ع »و ياران او و نيز امامان ديگر بصورتى سوزناك نقل مى شودكه سبب تحريك عواطف و گريستن بر سيد الشهدا مى گردد.نقل حوادث بر اساس مقتلهاانجام مى گيرد و شايسته است كه از منابع معتبر و شعرهاى خوب استفاده مى شود تاموجب وهن به مقام معصومين و خاندان عصمت نگردد.

امام سجاد«ع »كه بيست سال به ياد عاشورا مى گريست،مى فرمود ياد شهادت فرزندان فاطمه چشمانم را پر اشك مى كند:«انى لم اذكر مصرع بنى فاطمة الا خنقتنى لذلك عبرة » ⁽²³⁾ با اين حساب،ياد حادثه و يادآورى آن مظلوميتها خودش كافى است تا مستمعان را بگرياند و نيازى به آميختن دروغ يا نقل حرفهاى بى اساس در ذكر مصيبت و مرثيه خوانى نيست.

ذكر مصيبت،سبب تعميق نهضت حسينى و پيوند عاطفى و قلبى شيعه باسيد الشهداست و نقشه دشمنان اهل بيت را كه كوشش در محو جنايات خويش داشتند،نقش بر آب مى كند و جامعه را هوادار اهل بيت و خصم ظالمان مى پرورد. ⁽²⁴⁾ البته بايد ذاكران و مرثيه خوانان،هم شايستگى اين منصب حساس را داشته باشند وهم در محتواى مرثيه خوانى خود دقت داشته باشند و نصايح بزرگان را در آداب آن به كاربندند.

ذو الجناح

بالدار،نام اسب حسين بن على «ع »كه روز عاشورا بر آن نشسته بود.از آن جهت كه اين اسب، رهوار و تندرو بوده است،به آن ذو الجناح مى گفته اند.اين اسب،پس از شهادت آن حضرت،از پيكر وى دفاع مى كرد و به سواران دشمن حمله مى نمود و به اين طريق،تعدادى را كشت. ⁽²⁵⁾ سيد الشهدا تا آخرين حد و لحظه توان خود،سوار بر اين اسب بود ومقاومت و جنگ مى كرد. در پايان از روى اين اسب بر زمين كربلا افتاد.

پس از شهادت امام حسين «ع »،اسب او كاكل خود را به خون امام آغشته كرد و باصيحه و فرياد و گام بر زمين زدن به سوى خيمه ها دويد تا شهادت امام را به اهل بيت خبردهد.زنان متوجه شهادت امام شدند و شيون آنان برخاست. ⁽²⁶⁾ در برخى منابع نقل شده كه اسب امام، پس از شهادت حضرت،وحشتزده از نزد بانوان گريخت و خود را به آب فرات انداخت و ناپديد شد. ⁽²⁶⁾ در زيارت ناحيه مقدسه از اين اسب،با عنوان «جواد»ياد شده كه بازين و حالت پريشان روى به خيمه ها نهاد:«فلما نظرن النساء الى الجواد مخزيا و السرج عليه ملويا خرجن من الخدور ناشرات الشعور،على الخدود لاطمات و للوجوه سافرات وبالعويل داعيات...». ⁽²⁸⁾ و روايت است كه پس از شهادت امام،اين اسب با همهمه مى گفت:

«الظليمة الظليمة لامة قتلت ابن بنت نبيها». ⁽²⁹⁾

ذو حسم

نام محلى است.يكى از منزلگاههاى ميان مكه و كوفه.چون طليعه سپاه اعزامى ازكوفه براى امام حسين «ع »آشكار شد،يارانش را به طرف ذو حسم سوق داد و پيش ازرسيدن نيروهاى دشمن،در آنجا اردو زد.حر و سربازانش در همين مكان با امام حسين «ع »برخورد كردند و آن حضرت دستور داد حر و سپاه او و حتى اسبانشان راسيراب كنند كه از راه رسيده بودند و بى تاب عطش بودند.امام سپس براى آن گروه سخنرانى كرد و هنگام ظهر،نماز ماعت خوانده شد.حر و سپاه او نيز به امام حسين «ع »اقتدا كردند. ⁽³¹⁾

22-بحار الانوار،ج 44،ص 285.

23-بحار الانوار،ج 45،ص 109.

24-ر.ك:«نقش انقلابى ياد و يادآوران »،شريعتى.بحار الانوار،ج 44،ص 278،احاديث گريستن و عزادارى برسيد الشهداء را آورده است.

25-مناقب،ابن شهر آشوب،ج 4،ص 58.

26-بحار الانوار،ج 45،ص 60.

27-تذكرة الشهدا،ملا حبيب الله كاشى،ص 353.

28-حياة الامام الحسين،ج 3،ص 298.

29-بحار الانوار،ج 44،ص 266.

30-از:حسين عبدى.

31-مقتل الحسين،مقرم،ص 215.