همان گونه كه ديديم بر اثر سه اختلاف مهم و اساسى، امت اسلام به فرقه هاى شيعه و سنى از يك سو، خوارج و مرجئه و معتزله از سوى ديگر و نيز جبريه و قدريه تقسيم شد. از آنجا كه فرقه هاى شيعه و اهل سنت جداگانه بحث خواهد شد و معتزله از فرقه هاى اهل سنت به شمار مىآيد، در اينجا تنها به فرقه هاى خوارج، مرجئه، قدريه و جبريه خواهيم پرداخت.