حيا داراى مفاهيم و عناصرى است كه شاكله آن را تشكيل مىدهد . در اين بحث ، آن مفاهيم اصلى طرح مىشود و سپس ، توضيحى درباره هر يك داده خواهد شد .
براى تبيين ماهيت و معناى دقيق حيا ، لازم است مفاهيم اصلى آن مورد بررسى قرار گيرند ؛ چرا كه با شناخت دقيق مفاهيم اصلى يك پديده ، راحتتر مىتوان ماهيت آن را شناخت . مفاهيم اصلى (اركان) تشكيل دهنده حيا عبارتاند از : 1 ) مهار كردن نفس ؛ 2 ) فعل قبيح ؛ 3 ) حضور و نظارت ؛ 4 ) شخص حيا كننده .
مهار كردن خود و مديريت نفس ، يكى از اساسىترين مفاهيم اخلاقى و از مهمترين آموزههاى اديان است كه مورد توجّه روانشناسى نيز قرار گرفته است . اساس نياز به كنترل خود و مديريت نفس ، آن است كه همواره خواست نفس ، با مصلحت انسانْ سازگار نيست . ناسازگارى ميان خواست و مصلحت ، ايجاب مىكند كه انسان ، نفس خود را كه مركز خواستههاست ، كنترل و مديريت نمايد . خواستههاى نفس به دو شكل «گرايش» و «گريز» تجلّى مىكند ؛ يعنى