پژوهشی در فرهنگ حیا نسخه متنی

گاهى به چيزى علاقه‏مند مى‏شود و آن را طلب مى‏كند ، و گاهى از چيزى متنفر مى‏شود و آن را رد مى‏كند . از آن جا كه همواره خواستِ نفس با مصلحت انسان ، سازگار نيست ، گاهى نفسْ چيزى را مى‏طلبد كه موجب فساد و تباهى اوست ، و گاهى چيزى را رد مى‏كند كه به مصلحت اوست . خداوند متعال در اين باره مى‏فرمايد :

«وَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَيْـ?ا وَهُوَ خَيْرٌ لَّكُمْ وَعَسَى أَن تُحِبُّواْ شَيْـ?ا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ» ؛

چه بسا چيزى را خوش نداشته باشيد كه خير شما در آن باشد ، و چه بسا چيزى را خوش داشته باشيد كه براى شما شَر باشد . ¹

در اين آيه شريف ، از خواسته انسان با واژه‏هاى «محبّت» و «كراهت» تعبير شده و از مصلحت و مفسده انسان با واژه‏هاى «خير» و «شر» . مصلحت و مفسده انسان را مى‏توان در «امر» و «نهى» خداوند يافت . خداوند متعال از آن جا كه آفريدگار انسان است ، بهتر از هر كسى به صلاح و فساد انسان آگاه است و لذا بشر را به آنچه مايه صلاح اوست ، « فراخوانده » و از آنچه مايه فساد و تباهى اوست ، «بازداشته» است . ²

به بيان ديگر ، هر آنچه براى بشر زيانبار است ، مورد نهى خداوند قرار گرفته و هر آنچه مفيد است ، مورد امر قرار گرفته است و از اين طريق ، مى‏توان آنچه را كه مايه شرم است ، شناخت . امام على عليه‏السلام در اين باره مى‏فرمايد :

فَإِنَّهُ لَم يَأمُركَ إلاّ بِحَسَنٍ و لَم يَنهَكَ إلاّ عَن قَبيحٍ .

به درستى كه خداوند ، تو را امر نكرده ، مگر به نيكى ، و نهى نكرده ، مگر از زشتى . ³

1 -  بقره ، آيه 216 .

2 -  ر . ك : التهذيب ، ج 9 ، ص 128 ؛ علل الشرائع ، ص 483 .

3 -  نهج البلاغه ، نامه 31؛ تحف العقول ، ص73؛ بحار الأنوار ، ج 77 ، ص 221؛ غرر الحكم ودرر الكلم ، 7564.