فرشتگان نيز بر نيّت افراد ، نظارت ندارند 1 و به همين جهت ، محرّكى براى شرم وجـود نخواهد داشت . امّا به احتمال زياد ، كسى كه محرّك حياى او «خود» او يا «خدا» يا «حجّتهاى خدا» باشند ، شرمگين مىشود ؛ چون هر سه ناظر ، به درون خانه انديشه راه دارند و از باطن فرد ، آگاهاند . انسان به نفسِ خويش ، آگاه است . اگر كسى براى خويش ارزش قائل باشد ، از فكر گناه نيز شرمنده مىشود . انسان كريم النفس از انجام دادن فعل نابههنجار ، شرمنده مىشود ؛ چه در عمل باشد و چه در فكر . امام صادق عليهالسلاممىفرمايد :
ما يَصنَعُ أحَدُكُم أن يُظهِرَ حَسَنا و يُسِرَّ سَيِّئا ، ألَيسَ يَرجِعُ إلى نَفسِهِ فَيَعلَمَ أنَّ ذلِكَ لَيسَ كَذلِكَ وَاللّهُ عز و جل يَقولُ : «بَلِ الاْءِنسَـنُ عَلَى نَفْسِهِى بَصِيرَةٌ» 2 . 3
چه مىكنند برخى از شما كه خوبى را [ در عمل] به نمايش مىگذارند و پليدى را [در انديشه ]پنهان مىسازند . آيا به نفس خويش ، مراجعت نمىكنند و نمىبينند كه اين گونه نيست ، حال آن كه خداوند مىفرمايد : "بلكه انسان بر نفس خويش آگاه است" ؟
خداوند متعال نيز بر نهان و آشكار انسان ، آگاه است 4 و به اذن خداوند ، حجّتهاى او نيز از چنين قدرتى برخوردارند . 5 همه اينها ايجاب مىكند كسانى كه به حضور اين عواملْ اعتقاد دارند ، از فكر قبيح نيز شرمنده شوند . نتيجه اين شرمندگى ، پاك ماندن خانه انديشه خواهد بود .
1 - ر . ك : بخش اوّل ، فصل سوم : ناظرها و انواع نظارت / فرشتگان . 2 - قيامت ، آيه 14 . 3 - الكافى ، ج 2 ، ص 295 ؛ الأمالى ، مفيد ، ص 214 ؛ بحار الأنوار ، ج 7 ، ص 87 . 4 - ر . ك : بخش اوّل ، فصل سوم : ناظرها و انواع نظارت / خداوند . 5 - ر . ك : بخش اوّل ، فصل سوم : ناظرها و انواع نظارت / حجّتهاى الهى .