أَيَّانَ يُبْعَثُونَ»

نحل: 21 نميدانند كدام وقت بر انگيخته ميشوند «يَسْئَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ» قيامت: 6، مى‏پرسد روز قيامت كى است.

اين

كجا. ظرفى كه با آن از مكان شيئى سئوال ميشود چنانكه با «متى» از زمان آن «يَقُولُ الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ أَيْنَ الْمَفَرُّ» قيامت: 10، انسان در آنروز گويد: فرارگاه كجاست؟

اينما

همان اين است كه «ما» بآن ملحق شده و متضمّن معناى شرط است، و بدو فعل جزم ميدهد مثلَ‏يْنَ ما تَكُونُوا يَأْتِ بِكُمُ اللَّهُ جَمِيعاً»

بقره: 148 هر كجا باشيد، خدا همه‏ى شما را مياورد.

اىّ

حرف استفهام و استخبار است مثل «فَأَيُّ الْفَرِيقَيْنِ أَحَقُّ بِالْأَمْنِ» انعام: 81، پس كدام يك از دو فريق بايمنى سزاوارتر است. و «ايّها» در «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا» همان اىّ است كه حرف ندا و هاء تنبيه بآن اضافه شده است.

ايّا

ضمير منفصل منصوب است، ضمائر نصب براى روشن شدن مرجع ضمير بآن داخل ميشوند مثل «نَرْزُقُهُمْ وَ إِيَّاكُمْ» و مثل «وَ قَضى‏ رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِيَّاهُ» و مثل «إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاكَ نَسْتَعِينُ» در مفردات گويد: آن لفظى است كه ضمائر نصب بآن لاحق ميشوند. و الحمد للَّه و هو خير ختام.