.... ابن اثير در تاريخ كامل ج 1 ص 263 مينويسد: بيشتر اهل تاريخ بر آنند كه حصبه و آبله اوّلين بار در عرب بعد از واقعه فيل ديده شد.

نگارنده گويد: بنظر ميآيد كه اين پرندگان از بحر احمر آمده و سنگريزه‏هايشان با ميكرب حصبه و آبله آلوده بوده است و بر اثر ريختن آنها اين دو مرض در ميان لشگريان بروز كرده و خداوند باين طريق آنها را تار و مار نموده است.

در بعضى از روايات فريقين هست كه سنگريزه‏ها بسر هر كه ميخورد از دبرش بيرون ميشد و اللَّه العالم.

ابْ

پدر. بزرگ قوم.

مصلح. راغب گويد: پدر و نيز هر كه سبب اصلاح، يا ايجاد و ظهور چيزى بشود نسبت بآن اب (پدر) است بدين علّت حضرت رسول صلّى الله عليه وآله بعلى گفت:

«انا و انت ابوا هذه الامّة» و بآنكه از ميهمانان پذيرائى كند ابو الاضياف و بآنكه آتش جنگ بر افروزد ابو الحرب گويند ... بمعلّم نيز اب گفته‏اند (مفردات) تفصيل اين سخن در «آزر» خواهد آمد «ابت» بكسر تاء اصلش ابى است ياء متكلم بتاء عوض شده است مثل «يا أَبَتِ لا تَعْبُدِ الشَّيْطانَ» مريم: 44.

اباءِ

امتناع. خوددارى.

راغب آنرا امتناع شديد گفته و در قاموس بمعنى كراهت مطلق است ميشود گفت كه سخن راغب قريب بتحقيق است زيرا لازم است با امتناع فرق مختصرى داشته باشد.

ناگفته نماند علت اباءِ و امتناع گاهى خودپسندى و تكبر است نظير «إِلَّا إِبْلِيسَ أَبى‏ وَ اسْتَكْبَرَ» بقره: 34 علت امتناع ابليس لعين همان خود پسندى و استكبار بود.

گاهى سبب آن عدم قدرت است چنانكه از كريمه «عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها» احزاب: 72 استفاده ميشود و ممكن است علت آن بى اعتنائى باشد كه نوعى از خود پسندى است