الذَّكَرَ وَ الْأُنْثى مِنْ نُطْفَةٍ إِذا تُمْنى
نجم: 46. و او آفريد دو جفت نر و ماده را از آب اندكى آنگاه كه تقدير و اندازهگيرى ميشود.
بنظر ميايد: «يمنى و تمنى» در دو آيه فوق اشاره بآن است كه دست تقدير پيوسته نطفه را در هر مرحله اندازه گيرى ميكند زيرا فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد.
طبرسى در ذيل آيه دوم فرموده:
منى بمعنى تقدير است شاعر گويد:
«حتّى تبيّن ما يمنى لك المانى» تا بدانى اندازهگير چه چيز براى تو اندازه ميگيرد. مرگ را از آن منيّه گويند كه مقدّر و اندازهگيرى شده است.
بعضى آنرا ريخته شدن گفتهاند از «امنى الدّماء: اراقها» يعنى خونها را ريخت آنوقت معنى چنين ميشود:
از منىّاى كه در رحم ريخته ميشود، بنظر نگارنده معنى اوّل بهتر است ولى در أَ فَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ واقعه: 58 بمعنى ريختن است يعنى: خبر دهيد از نطفهايكه در رحم مىريزيد. (تمنّى): آرزو كردن. زيرا كه آرزو شده در ذهن انسان اندازهگيرى و مصوّر ميشود وَ لَقَدْ كُنْتُمْ تَمَنَّوْنَ الْمَوْتَ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَلْقَوْهُ آل عمران:
143. پيش از ملاقات مرگ، مرگ را آرزو ميكرديد وَ لا تَتَمَنَّوْا ما فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى بَعْضٍ نساء: 32.
ظاهرا مراد فرقهائى است كه در خلقت ميان زنان و مردان وجود دارد و يا راجع به پيشرفت در مال و اختلاف تقسيم ارث است رجوع شود به تفاسير.
(أُمنيّة): آرزو. راغب گويد: آن صورت حاصله در ذهن از تمنى شىء است. أمنيّة بمعنى دروغ نيز آمده است چنانكه در قاموس و اقرب تصريح شده، و در صحاح گويد: آن در اينصورت مقلوب است از «مين» بمعنى كذب. راغب در علت آن گفته:
چون دروغ در اغلب تصوّر چيز بىحقيقت و گفتن آن با زبان است و صحيح است كه از كذب با تمنّى