آراى انديشمندان

حتمى بودن پاداش و كيفر در فاصله ميان دنيا و آخرت ـ كه از آن به عالم برزخ، حيات برزخى، جهان برزخى، زندگى قبر، عالم مثال(1) و تعابيرى از اين قبيل ياد مىشود ـ مورد اتفاق تمام انديشمندان و فرهيختگان اسلامى است.

از باب نمونه، به آراى برخى از بزرگان ـ در اين باره ـ اشاره مىشود:

الف ـ «شيخ صدوق» در كتاب «اعتقادات» مىنويسد:

«به عقيده ما، پرسش قبر، حق است».(2)

در «امالى» نيز با ذكر حديثى از امام صادق (عليه السلام) مىنويسد:

«هر كه پرسش قبر را انكار كند؛ شيعه ما نيست».(3)

ب ـ «محقق طوسى» در «تجريد» چنين مىنويسد:

«عذاب قبر، به جهت امكان وقوع و تواتر اخبارى كه دلالت بر آن دارد؛ حتمى است».4

(1). يكى از نامهاى برزخ، «عالم مثال» است و اين نامگذارى بدين جهت است كه ثواب و عذاب برزخى، نمونه و مثل پاداش و كيفر آخرت است.

(2). «عقائد الصدوق»، ابن بابويه قمى، ص 16، چاپ قديم. گفتار صدوق، ترجمه صدر رضوانى، ص35، انتشارات مصطفوى.

(3). «امالى الصدوق»، الشيخ الصدوق، ص301، مؤسسة الاعلمى للمطبوعات. «بحار»، ج 6، ص 223.

(4). «تجريد» خواجه نصيرالدين طوسى (به نقلِ «كشف المراد فى شرح تجريد الاعتقاد»، العلامة الحلى، ص296، انتشارات الجعفري). «بحار»، ج6، ص272.