درباره شخصيت رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم چند نوع كتاب نوشته شده است. يكى همان كتاب هايى است كه با عنوان سيره شهرت دارد و مهمترين آنها سيره ابن اسحاق و مغازى واقدى است. انگيزه نگارش اين آثار، ارائه يك تصوير تاريخى از رخدادهاى صدر اسلام بر محور شخصيت رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم مىباشد. بخش اول ين سيره كتاب المبعث وبخش دوم كتاب المغازى نام دارد. پيشينه اى نيز درباره تاريخ عرب، قريش و عقايد و افكار جاهليت در آغاز آمده است. جداى از نگارشهايى كه تحت عنوان سيره نوشته شده، اثار ديگرى نيز با گرايشهاى ويژه اى درباره شخصيت رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم و رخدادهاى صدر اسلام نوشته شده است. عنوان كتاب المغازى بدون بخش نخست در كتاب هاى حديثى آمده است. در انى موارد تعدا گزارش مستند درباره جنگها ارائه مىشود.كتاب المغازى در المصنف عبدالرزاق (م 211) و نيز در صحيح بخارى و كتاب المصنف ابن ابى شيبه (م 235) محتواى گزارشهايى در مغازى است كه در سبك حديث عرضه شده است. دربرخى از اين كتاب ها، همچون بخارى ضمن كتاب بدء الخلق اخبار سيره را تا هجرت آورد است. در كتاب الجهاد نيز موارد متعددى از اين گزارشهاى تاريخى مربوط به غزوات ارائه مىشود، جز آن كه در اين گونه موارد آنچه مورد نظر ماست جنبه هاى فقهى آن رخدادهاى نظام است. كتاب الجهاد، گاه با عنوان كتاب السير خوانده مىشود؛ نمونه آن كتاب السير ابواسحاق فزارى (م 186) است.
تا اينجا به دوگرايش تاريخى و فقهى در محتوى گزارشهاى مربوط به سيره رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم را اشاره كرديم. به مرور باب ديگرى گشوده شد، اين بابا جديد نام دلائل النبوة را به خود گرفت. اين كتاب ها همانگونه كه از عنوانشان بدست مىآيد درباره معجزات و دلائل نبوت رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم بود. آنها مرورى بر رخدادهاى سيره كرده و در هرجا كه مىتوانستند نشانى از اعجاز و نبوت بيابند، يادآورى لازم را مىكردند. اين آثار چهره سيره را تا حدودى غير طبيعى تصوير كرده است.
برخى از اين كتاب هاى عبارتند ازدلائل النبوة از ابوداود سجستانى (م 275) اعلام النبوة از ابن قتيبه دينوى (276)، دلائل النبوة از ابن ابى الدنيا (م 281)، دلائل النبوة از ابواسحاق ابراهيم بن اسحاق حربى (م 285) دلائل النبوة از ابواحمد عسال (م 349) دلائل النبوة از ابوالشيخ ابن حيان (م 369)، دلائل النبوة از ابن منده (م 395) دلائل النبوة از ابوسعيد خرگوشى (م 407) و... (229)
دوكتاب مهم در اين زمينه يكى دلائل النبوه از ابونعيم اصفهانى (م 430) وديگرى از ابوبكر بيهقى (م 458) است در قرن پنجم نگارش يافته و ما در جاى ديگرى درباره آنها سخن گفته ايم. قاضى عبدالجبار (م 415) نيز درباب دلائل النبوه كتابى نگاشت تحت عنوان تثبيت دلائل النبوه كه جنبه هاى كلامى و تحليلى بيشترى دارد.
علاونه بر جنبه هاى تاريخى فقهى و دلائل باب چهلم نيز در سيره نويسى گشوده شد كه اين باب مشتمل بر جنبه هاى اخلاقى رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم و بحث درباره شخصيت ان حضرت و خصايص وجودى ايشان بود. از مهمترين كتاب هايى كه ر اين باره نوشته شده، مىتوان به كتاب الشفاء بتعريف حقوق المصطفى صلّى الله عليه وآله وسلّم از قاضى عياض بن موسى اندلسى نام برد (دمشق، مكتبة الفارابى و موسسة علوم القرآنى الكريم) همچنين كتاب الخصائص الكبرى را جلال الدين سيوطى (تحقيق محمد خليل هراس، مصر) در اين باره نگاشته است. سيوطى در مقدمه اين كتاب نوشته است كه كتابش مشتمل بر معجزات و خصائصى است كه مختص رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم بوده است. بيشتر اين كتاب هاى و شايد همه اين كتاب هاى آنها، جزنقدو بررسى هاى كوتاه، خالى از گرايش تحليل هستند. در عوض كار آنان متمركز بر نقل اخبار و تنظيم و تبويت آنهاست.
سبك ديگرى نيز درنگارش سيره در قرن نهم تا يازدهم معمول بوده است. دراين سبك، تمام اخبار سيره گردآورى مىشد. اما نحوه تبويت آن به گونه اى بود كه تا آن زمان سابقه نداشت. مولفان اين قبيل كتاب ها، در آغاز سيرى اجمالى از سيره را مىنوشتند.آنگاه بطور موضوعى، اخبار مربوط به رسول خدا صلّى الله عليه وآله وسلّم را طبقه بندى كردند. گويا مقريزى از تاءليف امتاع الاسماع چنين قصدى داشته ومتاءسفانه تنها جلد نخست آن كه مرورى بر تمام اخبار سيره است چاپ شده است. نمونه ديگر سبل الهدى والرشاد است كه از آن به عنوان السيرة الشاميه نيز ياد مىشود. اين كتاب تاجلد سوم اخبار سيره است. پس از آن، جلد چهرام و پنجم به مغازى و جلد ششم به سرايا اختصاص يافته، وتا جلد دهم موضوعات شخصى زندگى پيامبر صلّى الله عليه وآله وسلّم است. زادالمعاد ابن قيّم جوزيه نيز تا جلد سوم (از چاپ جديد) در سير تاريخى اخبار سيره و پس ازآن به مسائل سيره بر حسب طبقه بندى موضوعى پرداخته شده است.
در كارهاى جديد سيره نگارى، كتاب هايى با عنوان فقه السيره نوشته شده كه از محمد غزالى و ديگرى از سعيد رمضان البوطى. اين آثار در پى دركى نواز سيره بوده اند. آثارى هم مانند انقلاب تكاملى اسلام از استاد جلال الدين فارسى به دنبال تكوين يك انديشه و سپس و جهاد در راه برپايى اين دولت بوده است.