فصل ششم: مسايل عقود، ايقاعات و قراردادهاى خلفى و خالقى

272 - واجب است بر هر مكلفى وفا كردن به پيمان ها و تعهدات خود. پيمان هاى انسان از نظر اسلام سه بخش است:

اول) پيمان هايى كه خداوند با وى بسته است، مانند: واجبات و محرمات شرعى كه به وسيله پيامبران خود بر انجام يا ترك آنها پيمان گرفته است.

دوم) پيمان هايى كه هر انسانى با خود مىبندد؛ مانند: سوگند، نذر يا عهد او بر اينكه فلان عمل را بجا آورد يا ترك كند.

سوم) تعهداتى كه مردم با يكديگر دارند، خواه دو طرفه (عقد) باشد مانند معاملات؛ و خواه يك طرفه (ايقاع) مانند طلاق، ابرأ ذمه، فسخ و غيره.

همه اقسام فوق از نظر اسلام عهد و ميثاق ناميده مىشود و وفا به همه با شرايط مقرر واجب است و مصاديق هر يك فى الجمله ذكر خواهد شد.

273 - واجب است بر طرفين هر عقد لازم، عمل كردن بر طبق آن و بار كردن آثار و احكامش خواه عقد لفظى و با صيغه باشد، يا عقد عملى و معاطات، عقد يعنى قرار داد ميان دو نفر كه مبتنى بر انشأ رضايت هر دو باشد.

عقد دو گونه است:

اگر هيچ يك از طرفين جز در موارد خاص مجاز به فسخ آن نباشند، عقد لازم است.

و اگر هر كدام هرگاه بخواهد بتواند آن را بهم بزند، عقد جائز است. هر چه در عرف، عقد و قرار داد حساب شود و دليلى بر جائز بودن آن نداشته باشيم، لازم و خوددارى از عمل به آن حرام است.

در اينجا به چند عقد لازم اشاره مىكنيم:

يك) مبايعه، يعنى خريد و فروش، كه واجب است بر فروشنده پس از تماميت عقد، مال فروخته شده را تحويل مشترى دهد و واجب است بر خريدار، بهاى معين را تحويل فروشنده دهد، مگر در موارد استثنائى، و امتناع هر يك از عمل بر وفق عقد، حرام است.