اين سوره، هفدهمين سوره از قرآن شريف است كه پيش از آغاز ترجمه و تفسير آن به شناسنامه آن اشاره مى رود:
اين سوره به مناسبت هاى گوناگون به چندين نام خوانده شده است كه مشهورترين آنها: سوره «بنى اسرائيل»، «اسراء» و «سبحان» است. نام دوم و سوم، از نخستين واژه و آيه آن - كه از ستايش خدا و معراج پيامبر سخن دارد - دريافت شده، و نخستين نام آن نيز از ديگر آيات آن، از جمله آيه دوم، سوم و چهارم و... آن بر گرفته شده است، به ويژه كه در آغازين و آخرين آيات آن فرازهايى از داستان پر فراز و نشيب موسى و حق ستيزى و تبهكارى و خودكامگى و بهانه جويى فرزندان اسرائيل را به تابلو برده و از دو سركشى بزرگ آنان خبر مى دهد.
2 - فرودگاه آن
به باور بيشتر مفسّران از جمله«حسن»، همه آيات اين سوره در مكه و در كنار كهن ترين معبد توحيد و تقوا بر قلب پاك پيامبر مهر و عدالت فرود آمده،و تنها پنج آيه آن در مدينه نازل شده است كه عبارتند از: آيه هاى: 32، 33، 26، 78 و 57.
امّا برخى از «ابن عباس» آورده اند كه هشت آيه اين سوره در مدينه فرود آمده كه عبارتند از آيه هاى 80 - 73.
3 - شمار آيات و واژه ها
اين سوره از ديدگاه كوفيان و طبق شماره آنان، يك صد و بيست و يك آيه دارد؛ امّا ديگران آيات آن را يك صد و ده، و يك صد و يازده آيه دانسته اند كه دليل آن خواهد آمد. گفتنى است كه اين سوره داراى 533 واژه و 6460 حرف است.
4 - پاداش تلاوت آن
1 - در فضيلت تلاوت اين سوره و پاداش آن،از پيامبر گرامى آورده اند كه فرمود:
من قرأ سورة بني اسرائيل فرقّ قلبه عند ذكر الوالدين اعطي في الجنة قنطارين من الاجر...(1)
هر كس سوره بنى اسرائيل را تلاوت كند، و به هنگام خواندن آيه اى كه سفارش نيكى به پدر و مادر مى نمايد، دلش نرم گردد و عواطف انسانى او بجوشد، در بهشت پر طراوت و زيبا به او پاداشى ارزانى مى گردد كه برابر دو هزار و چهار صد پيمانه است و هر پيمانه اى از آن از همه دنيا و نعمت هاى آن بهتر و ارجدارتر است.
2 - و از حضرت صادق عليه السلام آورده اند كه فرمود:
من قرأ سورة بنى اسرائيل فى كلّ ليلة جمعة لم يمت حتى يدرك القائم و يكون من اصحابه.(2)
هر كس سوره بنى اسرائيل را در هر شب جمعه تلاوت كند، مرگش فرا نخواهد رسيد تا امام مهدى عليه السلام ظهور كند و او از ياران آن گرانمايه عصرها و نسل ها باشد.
5 - دور نمايى از سوره
اين سوره، كه با ياد و نام خدا و ستايش او آغاز مى گردد، و با بزرگداشت او پايان مى پذيرد، مجموعه ارزشمند و ارجدارى از موضوعات فكرى، عقيدتى، اخلاقى، خانوادگى، اجتماعى، فرهنگى، آداب زندگى و راه و رسم انسانى را به تابلو مى برد كه جالب، دل انگيز،تماشايى و ترسيم كننده ارزشها و والايى هاست.
اگر بخواهيم دورنمايى از گل ها و لاله ها و ميوه هاى گوناگون فكرى و فرهنگى و معنوى اين سوره را ترسيم نماييم، با اين بحث هاى ارجدار روبه رو مى گرديم:
دعوت به توحيد گرايى و يكتا پرستى.
رسالت پيامبر و دو سند صداقت آن حضرت «قرآن» و معجزه «معراج».
فرازهايى از زندگى موسى و بنى اسرائيل.
ترسيم پاره اى از راز صعودها و سقوطها.
معاد و جهان پس از مرگ.
پاداش و كيفر عملكرد شايسته و بيدادگرانه.
دريافت كارنامه عمل.
حق شناسى در برابر آفريدگار، خانواده،نزديكان، همدينان و همنوعان.
پيكار با حق ستيزى و آفت هايى چون: تعصّب، لجاجت و گناه.
شخصيت انسان و ملاك برترى او.
هماوردخواهى قرآن و اعجاز آن.
نقش قرآن در درمان بيمارى هاى عقيدتى، اخلاقى، انسانى، و اجتماعى.
هشدار از وسوسه ها و گمراهى هاى شيطان و شيوه هاى وسوسه آن.
زنجيره اى از ارزش هاى اخلاقى و انسانى.
هشدار از ضد ارزشها در همه ابعاد.
تأمين حقوق طبيعى انسان، همچون: حق حيات، امنيّت، آزادى و آزادگى.
تحريم گناهان بزرگ خانوادگى و اقتصادى و اجتماعى و سياسى، نظير: فرزندكشى و پايمال ساختن حرمت آنان، آلوده دامنى، تجاوز به حقوق كودكان بى سرپرست، اسراف و تبذير، بخل، كم فروشى، پايمال ساختن حرمت خون ها و جان ها، و خود كامگى و خود بزرگ بينى و خود پرستى،
فرازهايى از زندگى درس آموز و الهام بخش پيامبران و شايسته كرداران و ده ها اندرز، نكته، درس و پيام سازنده و الهام بخش ديگرى كه خواهد آمد.