الم تر ان الله يسبح له من في السماوات والارض والطير صافاتٍ كل قد علم صلاته وتسبيحه والله عليم بما يفعلون
آيا نديدى تمام آنان كه در آسمانها و زمينند براى خدا تسبيح مىكنند، و همچنين پرندگان به هنگامى كه بر فراز آسمان بال گستردهاند؟! هر يك از آنها نماز و تسبيح خود را مىداند; و خداوند به آنچه انجام ميدهند داناست! (41)
Seest thou not that it is God Whose praises all beings in the heavens and on earth do celebrate, and the birds (of the air) with wings outspread? Each one knows its own (mode of) prayer and praise. And God knows well all that they do.
(41) (الم تران الله يسبح له من في السموات والارض والطير صافات كل قدعلم صلاته وتسبيحه والله عليم بما يفعلون ): (آيا نمي بيني كه خداوند، هر چه درآسمانها و زمين است و مرغان پر گشوده تسبيح او را مي گويند و همه دعا و تسبيح خودرا مي دانند و خداوند نسبت به آنچه انجام مي دهند داناست .) بعد از آنكه خداوند خود را نوري ناميد كه آسمان و زمين از او نور مي گيرند وفرمود كه به مؤمنان نور زايدي اختصاص مي دهد كه كفار از اين نور بي بهره هستند،اينك برهان و استدلال بر اين مدعا را ذكر مي كند. دليل نور بودن او اين است كه همه موجودات آسمانها و زمين ، وجودشان را از ناحيه خود نياورده اند و از كس ديگري هم كه در آسمانها و زمين باشد نگرفته اند، چون همه آنها در احتياج و امكان مانند خود او هستند، لذا وجود آنچه در كائنات است از ناحيه خدايي است كه خود بي نياز و واجب الوجود است و همه احتياجات به درگاه او منتهي مي شود. لذا وجود هر چيزي محتاج به اوست چون بواسطه او ظهور يافته و با وجود و ظهورخود دلالت بر منور و مظهر خويش مي نمايد. همان كه او را از ظلمت عدم به نور وجود،ظهور بخشيده و اين زبان حال و مقال تمام موجودات عالم است كه با نقص و احتياج خود، خالق خود را تسبيح و تنزيه مي كنند و اين همان تسبيحي است كه خداوند آن را به همه موجودات نسبت مي دهد و لازمه آن نفي استقلال از تمامي ماسوي الله و نفي هرمدبر و ربي غير از خداست . خداوند در تسبيح موجودات عقلاي آسمانها و زمين و مرغان بال گشوده را كه همگي داراي روحند، اختصاصا نام مي برد، با آنكه تسبيح خدا اختصاص به آنها ندارد،اما از آنجا كه اين موجودات از عجايب خلقت هستند خداوند آنها را به ذكر اختصاص داده و هر كس كه مدعوي را مي خواند براي متوجه كردن او نسبت به حاجات خويش است ، حاجاتي كه دعا شونده از آن بي نياز است و خدا منزه از هر احتياج بوده و ما سوي الله همه محتاج به او هستند، پس دعاي تكويني موجودات بيشتر از هر چيز دلالت برتنزيه و تسبيح پروردگارشان مي كند در عين حال عبارت (كل قد علم صلاته و تسبيحه )دلالت بر اين مي كند كه تسبيح موجودات همه از روي شعور است (18). از طرف ديگربكار بردن (الم تر) دلالت بر وضوح و ظهور تسبيح موجودات مي نمايد ظهوري كه هيچ خردمندي در آن ترديد نمي كند. و در آخر مي فرمايد خداوند به آنچه مي كنند داناست ، يعني تسبيح آنها را مي داند،و مي شنود اگرچه وجود آنها عين تسبيح است اما اين تسبيح به اعتباري فعل آنها نيزمحسوب مي شود، لذا خدا تسبيح همه موجودات را مي داند و به زودي به ايشان جزاي نيكو مي دهد، اما در مورد كافران كه با وجود خود تسبيح مي گويند اما با زبانشان انكارمي كنند، تمام اعمالشان ثبت مي شود و خداوند آنها را جزا مي دهد.
آ يا نمي بيني ا ينكه خد ا و ند تبا رك و تعا لي ر ا تسبيح ميكنند از بر اي ا و هر كس كه د ر آ سمان ها وز مين ا ست و پر نده ها كه با ل هاي خو د ر ا بهم ميز نند تما ما به تحقيق ميد ا ند صلاه ا و و تسبيح ا و و خد ا و ند د ا نا ست به آ نچه عمل مي كنند و بجا ميا و ر ند. ا لم تر خطاب به پيغمبر ا ست و لي مفسر ين گفتند مر ا د تمام مكلفين هستند لكن ظا هر ا ينست كه مر ا د خصوص پيغمبر ا ست كهز بان حيو ا نات و نبا تات و جما د ات ر ا ميد ا ند و لي سا ير مكلفين نميد ا نند چنا نچه ميفر ما يد: و ان من شيء ا لا يسبح بحمده و لكن لا تفقهون تسبيحهم ا سر اء آ يه46 و ا ستفهام ا لم تر ا ستفهام تقر ير يست يعني ا لبته مي بيني و مر ا د از رؤ يت ا ينستكه د ا نا و با خبر هستي كه كلام آ نها ر ا ميشنوي و عبا د ات آ نها ر ا مشا هده مي كني. ان ا لله يسبح له من في ا لسمو ات و ا لا رض ازذ وي ا لعقو ل, ا نس و جن و ملك و غيرذ وي ا لعقو ل از شمس و قمر و كو ا كب و حيو ا نات و نبا تات و جما د ات, جمله ذ ر اتز مين و آ سمان با تو ميگو يند ر وز ان و شبان . ما سميعيم و بصير يم و هشيم با شما نا محر مان ما خا مشيم و ا لطير صا فات عطف به من ا ست فا عل يسبح, كه طيو ر هم تسبيح د ا ر ند هر كد ام بز بان خو د. هر كس بهز با ني صفت حمد تو گو يد بلبل به غز ل خو ا ني و قمري به تر ا نه كل قد علم صلا ته و تسبيحه بعضي گفتند فا عل علم, ا لله ا ست يعني خد ا ميد ا ند تسبيح و صلاه آ نها ر ا لكن ا ين خلاف ظا هر آ يه ا ست- چون كل مبتد اء ا ست و قد علم خبر و مر جع ضمير كل ا ست يعني كل و ا حد ممن في- ا لسمو ات و ا لا رض و ا لطير ميد ا نند تسبيح و صلوه خو د ر ا و ا ين ا شا ره با ينست كه صلاه و صلوه خو د ر ا و ا ين ا شا ره با ينست كه صلاه و تسبيح آ نها تشر يعي ا ست از ر وي شعو ر و ا د ر اك و ا ختيا ر ا ست نه تكو يني كه بعضي قا ئل شد ند و مر ا د از صلاه هم عبا د ات آ نها ست مثل ا لشمس و ا لقمر بحسبان و ا لنجم و ا لشجر يسجد ان ا لر حمن آ يه4 و5 و ا لله عليم بما يفعلون