براي آنكه چگونگي تاسيس "حوزه علميه قم" بهتر روشن شود مجدداً چند قرن در تاريخ به عقب باز مي گرديم و سخن خود را بازهم به دورة "صفويان" باز مي گردانيم چون دقيقاً از اين مرحله از تاريخ است كه يك سلسله "حوادث سياسي ـ اجتماعي "سبب مي شود كه , آرام آرام موقعيت و شرائط مناسب تري براي "تاسيس مهمترين حوزه علميه شيعه" در آخرالزمان در "شهر قم" پيدا شود.
وگوئي مقدر شده است مقدمات "جغرافيائي و سياسي و اجتماعي " اين امر مهم به مرور فراهم شود.
اولين تحول بزرگ انتقال پايتخت سياسي ايران پايان قرن دهم, دقيقاً در "سال 1000 هجري قمري" بوسيله "شاه عباس كبير" به شهر "اصفهان" است! مي دانيم كه "اصفهان" در امتداد تقريبي و در 400 كيلومتري جنوب "شهر قم" واقع شدهاست كه امروز مسافت ما بين اين دو شهر در مدت كمتراز "چهار ساعت" با يك اتومبيل عادي, پيموده مي شود, لذا مي بينيم كه از اين پس پايتخت ايران با قم, فاصله چنداني ندارد بزبان ديگر مهمترين "مركز سياسي مملكت شيعه" به تقدير الهي, به طرز بي سابقه اي به "شهر قم" نزديك مي شود.
از سوي ديگر چون "شهر اصفهان" دهها سال در دوران صفويه به صورت "پايتخت" باقي مانده,رونق و گسترش به سزائي يافته و تبديل به "بزرگترين شهر ايران" مي شود, حتي در سطح جهاني نيز در دورة شكوه و عظمت "صفويه " يكي از آبادترين و معمورترين شهرها در كل عالم شناخته ميشود, التبه "موقعيت طبيعي منطقه" بخصوص عبور "زاينده رود" از داخل شهر نيز هم در انتخاب "شاه عباس" نقش داشته است, هم در گسترش و توسعه "اصفهان".