صفحه ى 115
كه عددى ذكر نشده است. در روايات نيز آمده است كه پيامبر صلّى الله عليه وآله فرمودند:
اگر بدانم استغفار بيش از هفتاد بار نجاتشان مى دهد، استغفار مى كردم. «1»
انسان در سقوط به حدّى مى رسد كه هيچ چيز نجاتش نمى دهد، مثل بيمارى كه اگر روح از او جدا شود، تلاش همه ى پزشكان اثرى ندارد.
1- گناه مسخره كردنِ دين تا آنجاست كه استغفار پيامبر صلّى الله عليه وآله نيز كارساز نيست.
«فَيَسْخَرُونَ مِنْهُمْ»... «فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ»
2- تا انسان خود دگرگون نشود و انقلابى در درون نيابد، دعاى پيامبر نيز كارساز نيست. «فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ»... «كَفَرُوا بِاللَّهِ»
3- دلسوزى براى منافق لجوج، بى فايده است. «إِنْ تَسْتَغْفِرْ»... «فَلَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ»
4- خداوند، در هدايت بخل ندارد، منافقان از قابليّت افتاده اند. «كَفَرُوا»
5- كفر، مانع مغفرت، و فسق، مانع هدايت است. «كَفَرُوا»، «الْفاسِقِينَ»
فَرِحَ الْمُخَلَّفُونَ بِمَقْعَدِهِمْ خِلافَ رَسُولِ اللَّهِ وَ كَرِهُوا أَنْ يُجاهِدُوا بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ قالُوا لا تَنْفِرُوا فِي الْحَرِّ قُلْ نارُ جَهَنَّمَ أَشَدُّ حَرًّا لَوْ كانُوا يَفْقَهُونَ
به كسانى كه بر خلاف (فرمانِ) رسول خدا، از جنگ سر باززدند و از خانه نشستن خود (به هنگام جنگ تبوك) شادمان شدند و از اينكه با اموال و جانهاى خود در راه خدا جهاد كنند، كراهت داشتند و (به ديگران نيز) گفتند در اين گرما (براى جنگ) بيرون نرويد! بگو: آتش دوزخ، سوزان تر است اگر مى فهميدند.
شأن نزول اين آيه در مورد جنگ تبوك است. اين آيه، سه نشانه براى منافقان ذكر
(1). تفسير مجمع البيان.