بر معناي جمع و امتلاء دلالت ميكند؛ مانند حشد (جمع كردن) و حَشَم (گروه خدمتگزاران).[1]
در آيات حجّ بارها به ذكر الهي فرمان داده شده است. آيات گذشته چندين بار با عناويني چون استغفار و دعا، ياد خداي متعالي را گوشزد كرد و اين آيه نيز كه آيهپاياني مسائل حجّ است، مردم را به ياد خداوند فرا ميخواند: (واذكُروا اللّهَ في اَيّامٍ مَعدودت).
حجّ، سفر تذكره الهي است، از اين رو خداوند گاهي به لحاظ مكان، حجگزاران را به ياد حق دعوت ميكند: (فَاذكُروا اللّهَ عِندَ المَشعَرِ الحَرام)[2] و گاهي به لحاظ زمان: (واذكُروا اللّهَ في اَيّامٍ مَعدودت).
اين آيه، حجگزاران را در ايام تشريق كه در سرزمين منا به سر ميبرند به يادالهي فراميخواند تا به سنت جاهلي (فخرفروشي به نياكان) مبتلا نشوند و به مباحات نيز سرگرم نگردند و در پرتو ياد خدا با مذكور مأنوس شوند و از ذهول و افول پرهيز كنند.
لازم است عنايت شود كه دعوت اين آيه به ذكر الهي در ايام معدودات (روزهاي شمارش پذير و كم)، با آياتي كه به كثرت ياد حق فرا ميخواند منافات ندارد، زيرا ذكر الهي در اين آيه به كميت و كيفيّت دعاي خاص در منا ناظر است؛ يعني ذكر «الله أكبر، اللهكبر، لا إله إلا الله و الله أكبر، الله أكبر ولله
[1] ـ اعراب القرآن، ج1، ص303. [2] ـ سوره بقره، آيه 198.