امروزه در سطح جهان، در هر امرى از مشاوران استفاده مى كنند و از تجربيات ديگران بهره مند مى شوند و بالاخص در دستگاه حكومتى، مشاورانى با تجربه و كارآموزانى پخته استخدام مى كنند و از افراد كاردان، با عقل و مجرب بهره مى گيرند، ولى آنچه را فراموش شده و مطمح نظر قرار نگرفته است، معيارهاى اخلاقى مشاوران مى باشد.
به عبارت روشن تر، در حكومتهاى غير اسلامى، بهترين مشاوران را با تجربه ترين و مديرترين و كارآزموده ترين افراد مى شناسند و هيچگونه شرط ديگرى قائل نيستند، در حاليكه مكتب اسلام، علاوه بر عقل و درايت و تجربه، معيارهاى اخلاقى را نيز ملاك استشاره شناخته است.
براى اينكه بتوانيم ابعاد گوناگون شرايط استشاره را بشناسيم، ابتدا شرايط سلبى و اثباتى مشاوران را از ديدگاه اسلام مطرح و بررسى مى كنيم.
شرايطى را كه بايستى مشاوران دارا باشند، به طور اجمال به شرح ذيل است:
1. اسلام
2. عقل
3. حلم
4. نصح
5. تقوى
6. تجربه
با توجه به اين شرايط مى فهميم كه اسلام مشورت مسلمان، عاقل، نرمخو، ناصح، با تقوى و با تجربه را مى پذيرد و از افراد غير مسلمان، فاسق، نادان، تندخو، بى تقوى و بى تجربه استشاره نمى كند. امام صادق عليه السلام در اين زمينه مى فرمايد:
شاورفى امورك مما يقتضى الدين، من فيه خمس خصال: عقل و حلم و تجربه و نصح و تقوى. [ بحار الانوار: ج 75، ص 103. ]
در آنچه آيينت اقتضا مى كند، با كسانى كه داراى پنج خصلت باشند، مشورت كن: آنان كه داراى عقل، حلم، تجربه، نصح و تقوى هستند.