سماك بن خرشه و به قولى سماك بن اوس بن خرشه معروف به كنيه اش ابو دجانه از طايفه اوس و از بستگان سعد بن عباده "رئيس قبيله اوس" و از بزرگان و انصار رسول خدا صلى الله عليه و آله و از دلاوران نامى عرب مى باشد. او در جنگ بدر، احد و ساير غزوه هاى رسول خدا صلى الله عليه و آله شركت كرد و از كيان اسلام دفاع نمود. [ اسد الغابه، ج 2، ص 352 و ج 5، ص 184؛ الاصابه، ج 7، ص 119. ] و به نقلى، وى از ياران مخلصن اميرالمؤمنين عليه السلام گرديد و در ركاب آن حضرت در جنگ صفين مقاتله كرد.
جنگ يمامه يكى از جنگ هايى است كه در زمان خلافت ابوبكر به فرماندهى خالد بن وليد با مسيلمه كذاب كه مدعى پيامبرى بود، واقع شد. در اين جنگ حدود بيست بار مسلمانان شكست خورده و عقب نشينى كردند و باز دست از حمله برنداشتند تا پيروز شدند. در چنين جنگى سماك بن خرشه "ابو دجانه" شركت داشت و مردانه جنگيد و به قولى در اين جنگ به شهادت رسيد. اما قول ديگرى است كه سماك بن خرشه تا خلافت حضرت على عليه السلام زنده ماند و با آن حضرت بيعت كرد و در جنگ صفين شركت نمود و از ولايت و امامت اميرالمؤمنين عليه السلام در مقابل سپاه معاويه دفاع كرد. [ ر. ك: اسد الغابه، ج 2، ص 353؛ وقعة صفين، ص 375. ]
احتمال دارد سماك بن خرشه كه مورد بحث است و از اصحاب حضرت على عليه السلام است و در صفين شركت نموده، غير از ابو دجانه انصارى كه نامش سماك بن خرشه است، باشد. و اللَّه اعلم.