همام بن أغفل از ياران اميرالمؤمنين عليه السلام بود و حضرت را در جنگ صفين يارى نمود و قصيده اى نيز در آن نبرد سرود كه يك بيت آن چنين است:
- چشم ها از ديدن فساق و رؤساى كفر و نفاق "معاويه و يارانش" روشن شد. [ ر. ك: وقعة صفين، ص 383. ]
همام فرزند شريح بن يزيد از بزرگان شيعه و از ياران مخلص اميرالمؤمنين عليه السلام بوده است. وى از عبادت كنندگان بزرگ و تارك دنيا بود و با شنيدن اوصاف متقين از زبان مولايش اميرالمؤمنين عليه السلام غش كرد و در همان دم جان سپرد.
سيد رضى مى نويسد: در روايت آمده كه همّام از ياران اميرالمؤمنين عليه السلام بود. روزى خدمت حضرت آمد و عرض كرد: اى اميرالمؤمنين! متقين را برايم توصيف كن به گونه اى كه گويا من آنان را نظاره مى كنم.
حضرت از پاسخ او خوددارى كرد، اما وى اصرار ورزيد و خواسته اش را تكرار كرد. اميرمؤمنان در جواب او خطبه اى ايراد كرد كه به نام خطبه 'متقين' معروف است.