مى دانيم كه يكى از مهمترين هدفهاى انسانى پيامبران آزاد ساختن انسانها از زنجيرهاى اسارت است كه به مقتضاى 'و يضع عنهم اصرهم و الاغلال التى كانت عليهم' [ سوره ى اعراف آيه ى 157. ] در يك سطح وسيع و گسترده انجام مى گيرد. در نهج البلاغه اين برنامه اساسى پيامبران به عاليترين وجهى تعقيب شده و آزادى انسانها از اسارت در بغداد مختلفش مورد توجه دقيق قرار گرفته است. آزادى از زنجير ستمگران خود كامه كه همواره مردم محروم و زحمتكش را آزار مى داده است، آزادى از زنجير اسارت جهل و بيخبرى كه سرچشمه جسارت خود كامگان و توانايى آنها بر ادامه ظلمها و ستمهاست، آزادى از زنجير هوى و هوس و حرص و آز و شهوت و كبر و غرور و نخوت و ساير رذايل اخلاقى كه بدتر از هر زنجير اسارت ديگريست و مبارزه در راه آن در منطق اسلام جهاد اكبر شناخته شده است.
مخصوصا در خطبه ها، نامه ها و كلمات قصار همه جا روى مساله جهاد با نفس آنچنان تاكيد شده كه در كمتر موضوعى اينچنين تاكيد شده است و بر خلاف آنچه بعضى مى پندارند اينگونه خطبه ها و كلمات تنها يك بحث اخلاقى را تعقيب نمى كند بلكه مستقيما با موضعگيريهاى اجتماعى در برخورد با مسائل سر و كار دارد، چرا كه مى بينيم انگيزه بسيارى از شكستها، عقب گردها، توطئه ها و نابسامانيها و هرج و مرجهاى اجتماعى همان نقطه ضعفهاى اخلاقى، همچون خود محورى، حسادت، خود خواهى، انحصار طلبى، كبر و غرور، خود بينى و خود پسندى است.