صفحه‌ى 191
ولى امام (عليه السلام) با صراحت مىفرمايد: «هيچ گونه مشقّتى براى خداوند در اين زمينه وجود ندارد (نه تنها در علم و آگاهى بر آنها، بلكه) در حفظ و نگهدارى آنچه از مخلوقات ابداع كرده، مشكلى براى او رخ نداده; (اضافه بر اين) در تنفيذ امور و تدبير موجودات نيز، ملالت و فتورى بر او عارض نشده است». (لَمْ يَلْحَقْهُ فِي ذلِكَ كُلْفَةٌ، وَ لاَ اعْتَرَضَتْهُ فِي حِفْظِ مَا ابْتَدَعَ مِنْ خَلْقِهِ عَارِضَةٌ، وَ لاَ اعْتَوَرَتْهُ (1) فِي تَنْفِيذِ الأُمُورِ وَ تَدَابِيرِ الْمَخلُوقِينَ مَلاَلَةٌ وَ لاَ فَتْرَةٌ).
«بلكه علمش در آنها نفوذ يافته و شمارش او همه را شامل شده، و عدالتش همه را در بر گرفته است، و با اينكه آنها در آنچه شايسته مقام اوست تقصير و كوتاهى دارند فضل و رحمتش شامل حال همه آنهاست». (بَلْ نَفَذَهُمْ عِلْمُهُ، وَ أَحْصَاهُمْ عَدَدُهُ، وَ وَسِعَهُمْ عَدْلُهُ، وَ غَمَرَهُمْ فَضْلُهُ، مَعَ تَقْصِيرِهِمْ عَنْ كُنْهِ مَا هُوَ أَهْلُهُ).
امام (عليه السلام) در جمله هاى پر معناى بالا، بر چند نكته تأكيد مىكند; نخست اين كه: احاطه علمى خداوند به تمام جزئيّات عالَم هستى هيچ مشكلى براى او ندارد; (چرا كه علم خداوند، علم حضورى است نه علم حصولى، آن گونه كه شرحش در نكات خواهد آمد).
ديگر اين كه: علاوه بر احاطه علمى، حافظ تمام آنها است كه چيزى برتر از علم است; اين حفظ و نگهدارى نيز مشكلى براى آن ذات مقدّس ايجاد نمى كند; (چرا كه همه وابسته به وجود او هستند).
و ديگر اين كه: علاوه بر آگاهى و نگهدارى، مدير و مدبّر آنها است و در مسير كمال، آنها را رهبرى و راهنمايى مىكند; اين نيز، فتور و ملالتى براى آن ذات پاك ندارد و بى آن كه در انتظار معرفت و شكر خلايق باشد، فضل او همه را شامل شده و عدل او همه را فرا گرفته است.
1. «اعتورت» از مادّه «إعتوار» به معناى دست به دست كردن و عارض شدن است و در اينجا مناسب، معناى دوم است.