صفحه‌ى 549
بديهى است پوستين وارونه نه گرماى چندانى دارد و نه شكل و شباهتى به لباس انسانها; بلكه، انسان را به صورت حيوانى در مىآورد و ذكر اين جمله بعد از ذكر مفاسد ديگر آن زمان ممكن است از قبيل ذكر عام بعد از خاص باشد; زيرا هنگامى كه اسلام وارونه شود، دروغ به جاى راستى، فسوق به جاى عفاف مىنشيند; همچنين ساير ارزش ها و ضد ارزش ها جابه جا مىشود.
آنچه را امام (عليه السلام) در سه بخش از اين خطبه درباره حوادث آينده جامعه اسلامى به عنوان پيش بينى بيان فرموده، ترسيم بسيار دقيق و حساب شده اى از تمام حكومت هاى جبّار خودكامه در طول تاريخ است. هنگامى كه آنها پايه هاى خود را محكم مىكنند تمام نيكان و پاكان را از صحنه اجتماع كنار مىزنند و مديران و دستياران خود را از افراد بى بند و بار و بى ايمان و نوكر مآب كه به جاى «كلاه، سر مىآورند». بر مىگزينند. مؤمنان را تحت فشار قرار مىدهند و مردم را به جهل و نادانى و بى خبرى سوق مىدهند. دروغ همه جا را فرا مىگيرد و صدق و راستى برچيده مىشود. فرومايگان بر مقدّرات مردم مسلّط مىشوند و بسيارى از مردم به حكم «أَلنَّاسُ عَلَى دِينِ مُلوُكِهِمْ» از آن حكّام و سلاطين درنده خو پيروى مىكنند. نظام ارزش جامعه به كلّى دگرگون مىشود و فى المَثَل: بى عفّتى و ناپاكى مايه افتخار و پاكدامنى از اسباب سرافكندگى به حساب مىآيد.
اين گونه حكومت ها در محيط هاى مذهبى با مذهب نمى جنگند; بلكه سعى مىكنند مذهب را از درون تهى سازند و تعليمات آن تحريف كنند و به اين طريق از احساسات مذهبى مردم به نفع مقاصد شوم خود استفاده كنند. خرافات را در ميان