صفحه‌ى 192
در ادامه سخن امام (عليه السلام) به ذكر دلايل ناخشنودى خود از آنان پرداخته و نقاط مهم ضعف آنها را به اميد آن كه شايد بيدار شوند و به اصلاح خويش پردازند بيان مىكند، مىفرمايد: «شما بسيار طعنه زن، عيب جو، روى گردان از حق، و پر مكر و حيله هستيد!» (طَعَّانِينَ عَيَّابِينَ، حَيَّادِينَ (1) رَوَّاغِينَ (2)).
اين چهار صفت به قدرى زشت و نامطلوب است كه وجود يكى از آنها در انسانى، براى فاصله گرفتن از او كافى است، تا چه رسد كه همه آنها در كسى باشد، يعنى تمام توجه او به عيوب و نقايص باشد، بلكه آنها را بيش از آنچه هست بزرگ كند و پيوسته تكرار نمايد تا آن جا كه مردم مأيوس شوند، هر كجا حق را ببيند از آن روى گردان شود و با مكر وفسون، زندگى او آميخته گردد. يك انسان صالح چگونه مىتواند در ميان چنين گروهى، زندگى كند، تا چه رسد به اين كه امام معصوم و پيشواى خلق باشد، كه جز خون جگر خوردن و رنج كشيدن، نتيجه اى براى او نخواهد داشت، و به همين دليل امام (عليه السلام) آرزوى جدايى از آنها را مىكند.
سپس مىفرمايد: اضافه بر اين عيوب شخصى، يك عيب بزرگ اجتماعى داريد: «كثرت جمعيّت شما با قلت اجتماع افكارتان سودى نمى بخشد» (إنَّهُ لاَ غَنَاءَ فِي كَثْرَةِ عَدَدِكُمْ مَعَ قِلَّةِ اجْتِمَاعِ قُلُوبِكُمْ).
درست است كه جمعيّت شما، به ظاهر بسيار زياد است ولى چون اتحاد و وحدت قلوب بر شما حاكم نيست، و هر يك براى خود اراده و تصميمى داريد، كارى از شما ساخته نيست يا به تعبيرى ديگر، شما جمعيّت، تنهايان،
1. «حيّادين» از مادّه «حيد» (بر وزن حرف) به معنى انحراف گرفته شده است و «حيّاد» به كسى گفته مىشود كه بسيار از جادّه حق منحرف گردد. 2. «روّاغين» از مادّه «روغ» (بر وزن ذوق) به معنى اين طرف و آن طرف رفتن است و كنايه از مكر و حيله مىباشد و لذا اين واژه را درباره روباه به كار مىبرند و مىگويند: «راغَ الثَّعْلَبُ».