پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام)

‌صفحه‌ى 51

جاى خانه هاى وسيع، غربت را به جاى ديدار اهل و عيال و ظلمت را به جاى نور پذيرفته اند» (حُلَماءُ قَدْ ذَهَبَتْ اَضْغانُهُمْ وَجُهَلاءُ قَدْ ماتَتْ اَحْقَادُهُمْ. لا يُخْشَى فَجْعُهُمْ وَلا يُرْجَى دَفْعُهُمْ إسْتَبْدَلُوا بِظَهْرِ الاَْرْضِ بَطْناً، وَبِالسَّعَةِ ضِيْقاً، وَبِالاْهْلِ غُرْبَةً وَبِالنُّورِ ظُلْمَةً).

عجب اين كه در يك جمله، آنها را به عنوان عاقلان توصيف مىكند و در جمله بعد به عنوان جاهلان، در واقع، جثّه هاى بى جانى هستند كه نه عالمند و نه جاهل; بلكه وضع حال آنها در يكجا شباهت به عاقلان دارد، چرا كه عداوتى در ميان آنها نيست و در جاى ديگر به جاهلان بى خبرى شباهت دارد كه آتش حسد در آنها فرو مرده است; همه چيز آنها در يك لحظه دگرگون شده، از روى زمين به درون زمين خزيده اند; خانه وسيع و نورانى و پر از اهل و عيال را به گور تنگ و تاريك و ظلمانى، و خاموش و تنها مبدّل ساخته اند.

و در پايان اين سخن مىفرمايد: «آنها (انسانها) به سوى زمين باز مىگردند همان گونه كه در آغاز از زمين جدا شدند اين در حالى است كه همگى پا برهنه و عريانند!» (فَجاءؤُوها كَما فَارَقُوها حُفاةً عُراةً) (1).

اين سخن اشاره به همان چيزى است كه قرآن مجيد بيان فرموده كه: «(مِنْها خَلَقْناكُمْ وَفِيْها نُعِيْدُكُمْ وَمِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً اُخْرَى) ; ما شما را از مين آفريديم و به زمين باز مىگردانيم و بار ديگر شما را از آن (در قيامت) بيرون مىآوريم» (2).

آرى! همان گونه كه آدم هنگامى كه از خاك آفريده شد همچنين فرزندان او به هنگام تولّد پا برهنه و عريانند به هنگام بازگشت به زمين نيز چنين خواهند

1. در تفسير اين قسمت از كلام امام (عليه السلام) شارحان نهج البلاغه احتمالات متعدد داده اند ولى آنچه ما در بالا آورديم از همه متناسب تر به نظر مىرسد.

2. طه، آيه 55.