بررسی نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه

بنى هاشم، از شدّت گرسنگى رو به هلاكت بودند، به گونه اى كه تمام همّت هر يك از آنان تهيه مخارج يك روز خود بود.»(1)

در عصر حاكميت عبدالملك، به خصوص در زمان استاندارى حجّاج بر كوفه و بصره، سخت ترين دوران شيعه در طول خلافت بنى اميّه و بنى مروان، رقم خورد.

امام باقر(عليه السلام)در روايتى درباره اين دوره مى فرمايد:

در اين دوره، حجّاج شيعيان را با بدترين وضع مى كشت و با كم ترين سوء ظن و تهمت دستگير مى كرد، و اگر به او مى گفتند كه فلان كس زنديق يا كافر است، در نظر او بهتر از آن بود كه بگويند: فلانى شيعه على(عليه السلام)است.(2)

در همين عصر، چند تن از ياران امام(عليه السلام) از جمله سعيد بن جبير، كميل بن زياد و قنبر، در راه محبّت حضرت على(عليه السلام)و اهل بيت مطهّر او(عليهم السلام) شهادت را پذيرا شدند.(3) در مجموع، بايد گفت وجود اين شرايط سبب گرديد تا به تدريج، محبّان و شيعيان امام على(عليه السلام) در پوششى از تقيّه زندگى كنند و از تظاهر به دوستى با اهل بيت(عليهم السلام)خوددارى نمايند.(4)

امام سجّاد(عليه السلام) با ظهور در سيماى يك فقيه و محدّث، به بيان فتوا يا نقل احاديث رسول خدا(صلى الله عليه وآله) اقدام نمودند و بدين وسيله، محل رجوع مردم از

1 . ابن خلّكان، وفيات الاعيان، ج 7، ص 107.

2 . ابن ابى الحديد، شرح نهج البلاغة، ج 11، ص 44.

3 . محمدجواد مغنيّه، الشيعة و الحاكمون، ص 95 ـ 97.

4 . محمد حسين مظفر، تاريخ الشيعة، ص 36.

شيعه و اهل سنّت قرار گرفتند. منتها شيعيان در عرصه تبليغ و فعاليت هاى سياسى، از سوى بنى مروان به شدت تحت نظر بودند و هر گونه نهضتى از سوى آنان با شكست همراه مى گشت.