خلفاى معاصر امام سجّاد (عليه السلام)
در مدت 34 سال امامت و هدايت امام زين العابدين(عليه السلام)، شش خليفه بر قلمرو اسلامى حكم راندند:1. يزيد بن معاويه (61 ـ 64 هـ . ق.);2. عبداللّه بن زبير(1) (61 ـ 73 هـ . ق.);3. معاوية بن يزيد (چند ماه از سال 64 هـ . ق.);4. مروان بن حكم (نُه ماه از سال 65 هـ . ق.);5 . عبدالملك بن مروان (65 ـ 86 هـ . ق.);6 . وليد بن عبدالملك (86 ـ 96 هـ . ق.).1 . عبداللّه بن زبير از معدود افرادى بود كه با يزيد بيعت نكرد. از اين رو، پس از مرگ معاويه، اندكى پيش از حركت امام حسين(عليه السلام)به سوى مكّه، به آن شهر گريخت و در آن جا مشغول فعاليت هاى سياسى شد. پس از شهادت امام حسين(عليه السلام)چون رقيبى در حجاز نداشت، پيروانى پيدا كرد و خود را خليفه خواند. يزيد تا آخر عمر خود نتوانست او را شكست دهد. او تا سال 73 هجرى همچنان در مكّه حاكميت داشت و بر حجاز، عراق، مصر و قسمتى از شرق اسلامى حكم مى راند، در حالى كه قلمرو حكومت امويان تنها به شام و پاره اى از مناطق ديگر محدود گشته بود. بنابراين، از سال 61 تا سال 73 هجرى دو خليفه بر قلمرو اسلامى حكمرانى مى كردند، ولى با شكست و كشته شدن عبداللّه بن زبير به دست نيروهاى عبدالملك در سال 73 هجرى، تمام مناطق اسلامى تحت حكومت مروانيان قرار گرفت و شام از نو مركزيت يافت.