فصل ششم : نقش امام سجّاد (عليه السلام) در دفاع فرهنگى - بررسی نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه نسخه متنی

امام على بن الحسين(عليه السلام) با كوشش هاى فراوان، رسالت بزرگ امامت و رهبرى جامعه را كه در اين برهه از زمان از جانب خدا به وى واگذار شده بود، به انجام رساند و بى شك در اين عرصه، دست به جهادى بزرگ زد. اگر چه اوضاع و شرايط عصر امام سجاد(عليه السلام) به وى اجازه تشكيل حكومت نداد، ولى با اين اقدامات، زمينه و شرايط مناسب را براى فعاليت هاى دو امام بعد از خود را فراهم آورد; چندان كه شرايط و فضاى باز براى نشر علم و دانش، كه از زمان امامت امام باقر(عليه السلام) شروع شد و در عصر امامت امام صادق(عليه السلام)منجر به تأسيس دانشگاه چهار هزار نفرى با فارغ التّحصيلان متخصّص در علوم مختلف شد، مرهون تلاش ها و به بيان دقيق تر، «جهاد امام سجاد(عليه السلام)» در عرصه هاى مختلف دانست.

فصل ششم : نقش امام سجّاد (عليه السلام) در دفاع فرهنگى

مقدّمه

همان گونه كه اشاره شد، در عصر امامت امام زين العابدين(عليه السلام)(61 ـ 95 هـ .) جامعه اسلامى در يك بحران فكرى و عقيدتى وحشتزا فرو رفته بود. بى ترديد، از پيشْ عوامل متعددى در اين بحران نقش داشتند كه در اين ميان، چند عامل از همه مهم تر به نظر مى رسد:

1. فاصله گرفتن جامعه از مكتب اهل بيت(عليهم السلام) و وجود محدوديت هاى سياسى براى امامان(عليهم السلام)از طريق منع نقل و نوشتن حديث، مگر احاديث خاصّى كه خلفاى پيشين اجازه داده بودند;

2. توطئه دستگاه جبّار اموى در دامن زدن به اختلافات فكرى و مشغول كردن مردم به مسائل غير مهم و بهره بردارى سياسى از آن، كه در نتيجه، فرصت تبيين و تحقيق در اين مسائل ازدست مى رفت;

3. گسترش دامنه فتوحات و مسلمان شدن سريع و بدون برنامه اقوام و ملل گوناگون با فرهنگ هاى متفاوت.

انحرافات عقيدتى و فكرى جامعه و مهم ترين فعاليت هاى امام(عليه السلام)در مقابل اين انحرافات به اين شرح مى باشد:

الف) هشدار نسبت به عقايد غاليان

يكى از انحرافاتى كه مربوط به جامعه درونى شيعه نيز مى شد، غلوّ در حق ائمّه اطهار(عليهم السلام)بود. امام(عليه السلام)وقتى ديدند كه بعضى از شيعيان، گرفتار اين عقيده شده اند وممكن است امامان(عليهم السلام)را از شأن بندگى بالا ببرند و به الوهيت آن ها معتقد شوند، هشدار داده، فرمودند:

اِنَّ قوماً من شيعَتِنا سَيُحِبّونا حتّى يقولوا فينا ما قالتِ اليهودُ في عُزَير و ما قالت النّصارى في عيسىَ بنِ مريم فلا هم مِنّا و لا نحنُ مِنهم.(1)

جمعى از شيعيان در حدّى ما را دوست خواهند داشت كه درباره ما چيزى كه يهود درباره عزيز و نصارا درباره عيسى بن مريم گفتند، خواهند گفت (و ما را فرزند خدا و شريك در الوهيت مى شمارند); نه آنان از مايند و نه ما از آنانيم.

و به گروهى از شيعيان عراق فرمودند:

اَحِبُّونا حُبَّ الاسلام و لا ترفَعُونا فوقَ حَدِّنا.(2)

آن گونه كه اسلام را دوست داريد ما را نيز دوست داشته باشيد و ما را از حدّ خودمان بالاتر نبريد.