بررسی نقش امام سجاد (ع) در رهبری شیعه

خدايى و فوق بشرى قايل بودند و ظاهراً كيش زرتشت آن روزگار نيز، اين نوع تفكّر را تأييد مى كرد.(1)

بعضى از محققان، تمام يا بيش تر اخبارى را كه در اين باره هست و همچنين اخبار معدودى را كه دلالت بر امّ ولد بودن مادر ايشان دارد جمع آورى كرده و آن ها را مورد بررسى و نقد قرار داده اند.(2)

بايد توجه داشت كه هر چند اصل ماجرا شهرت به سزايى داشته و در كهن ترين متون تاريخى شيعه همچون وقعة صفين،(3) تاريخ يعقوبى(4) و بصائر الدّرجات(5) ـ كه همگى در قرن سوم تأليف گشته اند ـ نقل شده، اما اختلاف ميان مفاد اين روايات و ناسازگارى برخى از آن ها با روايات فتوحات و غير آن به قدرى چشم گير است كه محققان معاصر، اصل داستان شهربانو و ازدواج وى با امام حسين(عليه السلام) و ولادت امام سجّاد(عليه السلام) از شاهزاده خانم ايرانى را مشكوك دانسته اند; چنان كه استاد شهيد مطهرى(ره) پس از تشكيك در اين باره، مى نويسد:

ادوارد براون از كسانى است كه داستان را مجعول مى داند. كريستين سن نيز

1 . محققان شيعه به اين شبهه پاسخ هاى جامع و كاملى داده اند، براى نمونه ر.ك به: مرتضى مطهرى، همان، ص 101 ـ 111; رسول جعفريان، بررسى كوتاه پيرامون رابطه تشيع و ايران، ص 72 ـ 76.

2 . سيدجعفر شهيدى، زندگانى على بن الحسين(عليه السلام)، ص 12 ـ 27.

3 . نصر بن مزاحم منقرى، وقعة صفين، (پيكار صفين)، ترجمه پرويز اتابكى، تصحيح و شرح عبدالسلام هارون، ص 26.

4 . ابن واضح يعقوبى، (احمد بن ابى يعقوب بن وهب)، تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 303.

5 . الصفار القمى، (محمد بن الحسن بن فروخ)، بصائر الدرجات، تصحيح و تعليق ميرزا محسن كوچه باغى تبريزى، ص 335.