مي گويند اين نشاط ايراني بود ، در صورتي كه نشاط مربوط به شيعه بود و اكثريت شيعه هم آن وقت ايراني نبودند و غير ايراني بودند ، كه اكنون وارد اين بحث نمي شويم . اين مصري مي گويد : و من الجلي الواضح لدي كل من درس علم الكلام ان فرق الشيعة كانت انشط الفرق الاسلامية حركة . مي گويد هر كس كه وارد باشد مي داند كه نشاط فرقه هاي شيعه از همه بيشتر بود . و كانت اولي من اسس المذاهب الدينية علي اسس فلسفية حتي ان البعض ينسب الفلسفة خاصة لعلي بن ابي طالب " و شيعه اولين مذهب اسلامي بود كه مسائل ديني را بر اساس فكري و عقلي نهاد " و شيعه يعني امام صادق .

اهتمام شيعه به مسائل تعقلي

بهترين دليل [ بر اينكه در زمان امام صادق ( ع ) علوم عقلي نيز نضح گرفت ] اين است كه در تمام كتب حديث اهل تسنن : صحيح بخاري ، صحيح مسلم ، جامع ترمدي ، سنن ابي داوود و صحيح نسائي ، جز مسائل فرعي چيز ديگري نيست : احكام وضو اين است ، احكام نماز اين است ، احكام روزه اين است ، احكام حج اين است ، احكام جهاد اين است ، و يا سيره است ، مثلا پيغمبر در فلان سفر اينطور عمل كردند . ولي شما به كتابهاي حديث شيعه كه وارد مي شويد مي بينيد اول مبحث و اول كتابش " كتاب العقل و الجهل " است . اصلا اينجور مسائل در كتب اهل تسنن مطرح نبوده . البته نمي خواهم بگويم منشأ همه اينها امام صادق بود ، ريشه اش اميرالمؤمنين است و ريشه ريشه اش خود پيغمبر است ، ولي اينها اين مسير را ادامه دادند . امام صادق بود كه چون در زمان خودش اين فرصت را پيدا كرد مواريث اجداد خودش را حفظ كرد و بر آن مواريث افزود . بعد از " كتاب العقل والجهل " وارد " كتاب التوحيد " مي شويم . ما مي بينيم صدها و بلكه هزارها بحث درباب توحيد و صفات خداوند و مسائل مربوط به شؤون الهي و قضا و قدر الهي و جبر و اختيار و مسائل تعقلي در كتب حديث شيعه طرح است كه در كتب ديگر طرح نيست . اينها سبب شده كه گفته اند اول كسي كه مدارس فلسفي را ( 1 ) اول كسي كه مدارس عقلي را - در دنياي اسلام تاسيس كرد امام جعفر صادق بود .

جابربن حيان

مسئله اي است كه اخيرا كشف شده و آن اين است : مردي است در تاريخ اسلام به نام " جابربن حيان " كه احيانا به او " جابر بن حيان صوفي " مي گويند ، او هم يكي از عجايب است . ابن النديم در " الفهرست " ( 2 ) جابربن حيان را ياد كرده و در حدود صد و پنجاه كتاب به او نسبت مي دهد كه بيشتر اين كتابها در علوم عقلي

. 1 مقصود همان احاديث عقلي است كه ما در كتب شيعه داريم . . 2 quot; الفهرست quot; ابن النديم در فن خودش - كه كتابي است در كتابشناسي - او معتبرترين كتب دنيا شمرده مي شود . آنچنان محققانه در مورد كتابشناسي بحث كرده است كه امروز اروپايي ها براي اين كتاب فوق العاده ارزش قائل هستند . ابن النديم در قرن چهارم هجري مي زيسته است . او در اين كتاب ، كتابهاي دوره اسلامي و بعضي كتابهاي غير دوره اسلامي را ( كتابهايي كه در زمان خودش وجود داشته ) معرفي مي كند . اصلا يك نابغه اي بوده . يك وراق و يك كتابفروشي بوده ولي آنقدر