خداوند از راه اخلاق يا شهودهاي عرفاني است.
كتابي كه پيش روي داريد در تلاش است تا اين مسئله مهم را نقد و بررسي كند و بهپنجدسته از اشكالات، يعني اشكالات معرفت شناختي ، هستي شناختي ، منطقي ، الهيّاتي و تحليل زباني بپردازد و از آنجا كه يكي از پيشفرضهاي مهم اين مباحث نقد شكاكيّت مطلق و كاركرد عقل است، در مقدمه بهطور مستوفا به آن پرداخته است.
در اينجا لازم است از زحمات بي شايبه محقق گرانقدر اين اثر جناب حجةالاسلام والمسلمين آقاي عسكري سليماني اميري و همچنين نظارت علمي استاد ارجمند آقا مصطفي ملكيان كه با رهنمودهاي سودمند خود هرچه بيشتر برغناي اين اثر افزودند و نيز ديگر عزيزاني كه در به سامان رسيدن اين اثر نقشي داشتهاند، تقدير و تشكّر كنيم.
پژوهشكده فلسفه و كلام اسلامي
مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي
بسم الله الرحمن الرحيم
الحمد للَّه الواحدِ الاحدِ الذي لَم يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفواً اَحَد والصَّلوةُ علي جميع الانبياء والمرسلين سيّما افضلهم وخاتمهم محمد وعلي آله الهداة المهديّين.
انديشه خدا در تاريخ بشر همزاد وجود و تفكرات او است. هر انساني كه پا به هستي مي گذارد و به مرحلهاي از رشد و آگاهي مي رسد و قواي فكري او شروع به فعاليّت مي كند يكي از چيزهايي كه فكر و انديشه او را به تكاپوي علمي مي كشاند، انديشه خدا است. آيا براي انسان و جهان آفريننده و مدبري هست يا نه و اگر جهان را آفريننده و مدبري هست آيا بشر مي تواند به او آگاهي يابد؟ راه يا راههاي شناسايي او كدامند؟ به تعبير ديگر، آيا بشر قادر است وجود خدا را برهاني كند؟ حتي اگر بشر وجود خود و اشياي عالم را در نظر نگيرد آيا مي تواند وجود خدا را اثبات نمايد؟ آيا بشر قادر است با صِرْفِ هستي وجود خدا را نتيجه بگيرد؟ (برهان صديقين) آيا انسان قادر است تنها با انديشه خدا وجود او را اثبات كند؟ (برهان وجودي يا مفهومي ).
تاريخ بشر گواهي مي دهد كه كساني بوده و هستند كه به وجود خدا اعتقاد نداشته و ندارند، اگر چه تعداد اين گروه نسبت به تعداد معتقدان به خدا كم است، ولي آيا اين گروه اندك از سر لجاجت سر به آستان الهي فرود نمي آورند؟ يا آنكه قواي ادراكي آنها توان پذيرفتن وجود خدا را ندارد؟
امروزه يكي از مباحث جدي در فلسفه دين كه توجه مخالفان و موافقان را به خود جلب كرده، بحث اثبات وجود خدا است، به گونهاي كه طرفين مباحثي جدّي در اين باب مطرح كردهاند. موضع ما در اين كتاب نقد نظريه كساني است كه گمان مي كنند وجود خداوند را نمي توان اثبات كرد. در اين كتاب بحث در اين نيست كه دلايل اثبات وجود خدا كه تاكنون اقامه شده معتبر است يا نه، بلكه بحث در مورد استدلالهايي است كه مخالفان آوردهاند، استدلالهايي كه وجود خدا را اثباتناشدني جلوه مي دهند.
اين كتاب، در مجموع به نقد چهار دسته از ادلهاي كه بر نفي اثبات وجود خدا آوردهاند ، مي پردازد:
1 - ادلهاي كه مدعي اند هيچ نوع برهاني بر اثبات وجود خدا نمي توان اقامه كرد.
2 - ادلهاي كه اقامه برهانهاي وجودي و مفهومي را بر وجود خدا نفي مي كنند.
3 - ادلهاي كه مدعي اند نمي توان هيچ نوع برهان صديقين بر وجود خدا اقامه كرد.
4 - ادلهاي كه برهان جهانشناختي بر وجود خدا را غيرممكن مي دانند.
البته اين اشكالات را به نوعي ديگر مي توان به پنج دسته تقسيم كرد:
1 - اشكالات معرفتشناختي ، مانند