دروغ

مقياس ديگرى كه در تست شخصيّت آيسنك وجود دارد مقياس دروغ (110) است. يافته‏هاى ثابت و همسانى نشان مى‏دهند كه نمره افراد ديندار بالاتر از سايرين است. معلوم نيست كه اين را چگونه بايد تفسير كرد! ممكن است مقياس دروغ حاكى از ميل به راضى بودن و مطيع بودن باشد كه در افراد مذهبى وجود دارد. ممكن است آزمودنى‏هاى با نمراتِ بالا در مقياس دروغ هنگامِ پُركردن مقياس‏ها در مورد اعتقادات مذهبى‏شان، صادق نبوده‏اند. همچنين ممكن است ديندارى، به يك جهت‏گيرى كلى به سوى «انكار» (111) به مفهومِ روان پويشى، بستگى داشته باشد. كراندال ( Crandall ) و گازلى ( Gozali ) دريافتند كه كودكانِ متدّين بيشتر از ديگران به پاسخ‏هاى مطلوبِ اجتماعى متمايل هستند و اظهار نموده بودند كه تربيت دينى به استفاده بيشتر از سركوبى و انكار منجر خواهد شد. تا اينجا ما تست شخصيّت آيسنك را به عنوان يك منبع مفاهيم درباره رگه‏هاى عمومى شخصيّت به كار برديم، اما منبع ديگر، الگوى 5 عاملى است كه عبارتنداز: برونگردى، (112 ) سازگارى، (113) وظيفه‏شناسى، (114) پايدارىِ هيجانى (115) و فرهنگ (116) (نورمن Norman ).

گشودگى

برخى از مجادله‏ها برروى بُعد پنجم است. م.س. كرا و كاستا ( Casta ) آن بعد را مجددا به عنوان «گشودگى» (117) تفسير نمودند كه به معنى گشودگى به تجربه، داشتن علاقه‏هاى هنرى و عقلى، قدرت خلاّقيت و تصوّرات آشكار است. بُعد پنجم از ميان پنج رگه، تنها رگه‏اى است كه با دين مرتبط است و ممكن است حدّ ديگر پايانى عامل روان گسسته‏وارى باشد (هامپسون Hampson ).

حرمت خود

بسيارى از تحقيقات توانسته‏اند همخوانى مثبت بين ديندارى و حرمت خود (118) را نشان دهند و تنها تعداد اندكى از آن‏ها عدم رابطه بين آن دو را گزارش كرده‏اند (بار Bahr, E.G و مارتين Martin ، 1983 ). نتايج يك نظرسنجى ملّىِ امريكايى ـ افريقايى در سال 80 نشان مى‏دهد كه دل‏مشغولىِ مذهبى با حرمت خود همبستگى دارد (اليسون Ellison ، 1993 ). در پژوهشى از نوجوانان كاتوليكِ ايتاليايى كه از پنج فرهنگِ مختلف بودند، همبستگىِ به وضوح مثبتى بين دين و حرمت خود يافته شده است (اسميت Smith و ديگران 1979). بنسون ( Benson ) و اسپيلكا ( Spilka ) و اسپيلكا و ديگران (1975) بين حرمت خود و تصوّر مثبت از خدا در بين دينداران، به يك همبستگى دست يافتند. (119)