احزاب سیاسی در ایران

موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی

جلد 1 -صفحه : 84/ 15
نمايش فراداده

كه فيلمى تحت عنوان جنوب تهران ساخته است.
اين فيلم تنها براى نمايش خصوصى در دسترس مى باشد براى اينكه به علت ايرادهاى سانسورى در تصوير گوشه هاى نامطبوع پايتخت ايران هرگز براى نمايش عموم تلخيص نشد.
غفارى يك چپ گراست ولى آقار او از احترام بسيارى از اعضاى جامعه انديشمندان ايران كه با اعتقادات سياسى او هم عقيده نيستند برخوردار است.
بعلت سانسور، ديگر روزنامه نگار سالم در ايران كمتر به چشم مى خورد.
على اصغر اميرانى سر دبير خواندنيها به خاطر مقالاتى كه از ابهام استادانه اى برخوردار است و قادر است يك سطر عالى بين اعتقاد و تمجيد از رژيم بگنجاند خوانندگان زيادى دارد توفيق كه يك نشريه فوكاهى است با موفقيت اضهار نظرهاى سياسى تندى از طريق كاريكاتورهاى ماهرانه مى نمايد.
تاكنون نيروهاى امنيتى ضمن امتياز استثنايى و عجيب كه بذله گويى اجازه داده اند كه اين كاريكاترهاى تند و تيز بدون سانسور در مطبوعات منعكس شود.
يك ياز دلايلى كه روزنامه نگار برجسته در ايران كم است اين است كه بيشتر روزنامه ها به نويسندگان خود پول امرار معاش نمى دهند فقط روزنامه كيهان انترنشنال به نويسندگان خود حقوق مكفى مى دهد.
در اين روزنامه چندين نويسنده داراى استعداد استثنايى و شهامت و وقار كه در ايران كم نظير است وجود دارد اينها عبارتند از شائون بخاش و كاظم زرنگار و شاپور نمازى كه همگى از طرفداران جبهه ملى هستند و مقالات و سر مقاله هاى اين اشخاص البته سانسور مى شود ولى گاه به گاه قطعاتى بسيار صريح از نوشته هاى اين اشخاص در روزنامه ظاهر مى شود ولى البته مقالات فقط براى خوانندگانى كه سواد انگليسى دارند در دسترس است و كيهان به زبان فارسى كه تيراژ وسيعى دارد اين مقالات را نمى گنجاند 5 - تشكيلات انديشمندان در حالى كه اخبار اضهار نظرها سانسور مى شود و سازمانهاى سياسى ممنوع بوده و يا لااقل از سوى دولت شديدن تحت نظر قرار مى گيرد و حق بيان عملى و اجتماعات براى مخالفان مختصر شده است.
شكلهاى مراوده ئ بين جامعه انديشمندان در ايران بسيار عجيب و غريب و ناقص است در غياب احزاب سياسى، ايران مدت زيادى دچار بيمارى پرستش افراد بوده است از قبل حزب به اصطلاح زحمتكشان به رهبرى مظفر بقايى كه مركب از باندهاى كوچك قدايى دستگاه رهبرى مى باشد و بيشتر از شخصيتها تشكيل شده است نه برنامه هاى جامع.
اين دارودسته كه در سياست ايران خوب شناخته شده است همچنين جايگزين سازمان در ميان محافل انديشمندان است.
در واقع دارودسته هاى سياسى وروشنفكرى با يكديگر تقريباہ توى هم قرار گرفته اند.
خصصوصيت ممتار اين دارودسته ها اين است كه آنها اغلب بر يك ديگر نفوذ دارند نه براى عموم مردم.
در ميان انديشمندان بحث سياسى و پرورش افكار و گاهى برنامه ريزى براى اقدامات آينده عموماہ در   دوره ها   انجام مى گيرد.
در اين محافل و دارودسته ها انديشمندان مى توانند تسليم تمايلات خود براى انتقاد و انگشت گذاشتن روى نقطه ضعفهاى هر گونه اوضاعى بشوندو بدترين تعبيرات را از يك حادثه بنمايند و عدم اعتماد خودرا براى آنهايى كه در مقامات قرار گرفته اند ابراز دارند.
همچنين پخش و پرداختن به شايعات و ايجاد داستانها در اين محافل كه نام   دوره   را دارد صورت مى گيرد ولى در عين حال بحثهاى جدى و سازنده نيز صورت ميگيرد و هنر مكالمه كه رو به زوال است در آن جاى مى گيرد شايد اعتياد ايرانيان به شايعه سازى و توجه به شايعات را نبايد زياد مورد اتهام وانتقاد قرار داد.
در اوضاعى كه عناصر مهم اطلاعات به طور علنى در دسترس نيست كسب يك وسيله نهايى براى مبادله اخبار و اظهار نظرها و آزمايش دانش هر كس درباره ئ حوادث جارى براى اينكه بتواند با اوضاع اطراف خود مقابله كند لزوم حياتى دارد   دروه يك وسيله عادى و منطقى است كه به وسيله آن يك انديشمند ايرانى اين نياز ويژه را رفع مى كند.
دوره عبارت از گروهى است كه اعضاى آن به طور منظم به دليل علائق و منافع مشترك با يكديگر ملاقات مى كنند.
بيشتر   دوره ها   هفتگى است ولى بعضى ها ممكن است ماهيانه باشد و بعضى بيش از يكبار در هفته.
دوره علوه بر اينكه اجتماعات منظم دوستان و خانوادهاست ، براى پيشبرد منافع خودى و خصوصى نيز به كار مى رود آنهايى كه از لحاظ سياسى و اجتماعى فعال هستند ممكن است در هفته به چند   دوره   سر بزنند بعضى از آنها اين كار را به حد افراط مى رسانند.
مقلاہ يك مهندس ايرانى تحصيل كرده در آمريكا بنام حميد قديمى كه اين سفارت او را مى شناسد و به عنوان يك فرد اپرتونيست  فرصت طلب  معرف است به حدود دوازده   دوره   سر مى زند.
بيشتر دوره   نام زيادى ندارند براى آن است كه هدفهايى كه آنها را به هم پيوند مى دهند معمولاہ آنقدر وسيع نيستند كه بر حسادتهاى جزئى و رقابتهاى فردى فائق شوند.
در سال 1338 اجتماعى از ايرانيان جوان خوش فكر از جمله دكتر خداد فرمانفرمائيان  رجوع شود به بخش دو  دكتر منوچهر گودرزى كه اكنون معاون نخست وزير و رئيس شوراى عالى است، رضا مقدم و سيروس سميعى  رجوع شود به بخش دو  دكتر جهانگير آموزگار وزير سابق دارائى و دكتر جمشيد آموزگار.
زير سابق كشاورزى،   باشگاه امرسون   را تشكيل دادند كه مقصود آن بحث درباره سياستهاى كلى عمرانى ايران و همچنين مسائل مربوط به اينكه چگونه مى توان در رژيمى كه خودكامگى آن مورد مخالفت است كار كرد، بود.
ساير اعضاع   باشگاه امرسون   كه پس از يكسال از ميان رفت و دو دوره متوالى مه بنام   باشگاه ما   معرف است عبارتند از همايون انصارى زمين شناس در خدمت شركت ملى نفت ايران و سيروس غنى حقوقدان در بانك عمران و دكتر ايرج ولى پور  ممكن است والى پور باشد  از شوراى عالى ادارى و دكتر مجيد مجيدى و رسول بختيار از سازمان برنامه   باشگاه ما   هنوز موجوديت دارد و احتمال دارد كه مسائل وعلائق عمرانى در ايران اين   دوره   را بصورت يك   دوره   مداوم و پرنفوذى در آورد.
كانون ترقى خواه  احتمالاہ - م  در سال 1338 به شكل   دوره اى   مركب از نه نفر آغاز به كار كردند اين كانون ترقى خواه هنوز هم به وسيله ئ آن   دوره ئ   اوليه مركب است از حسن على منصور وزير سابق بازرگانى و مدعى كنونى پست نخست وزيرى، امير عباس هويدا معاون مدير كل شركت ملى نفت ايران، محمد على سرلك وزير سابق صنايع معادن و دكتر تيمور كلالى معاون سابق وزارت كار و محسن خواجه نورى از مصدقيون سابق كه اكنون رئيس سازمان بيمه كارگران و نماينده ئ مجلس است و دكتر حسين هدايتى استاد حقوق در دانشگاه تهران و مهندس فريدون ستوده از وزارت صنايع و معادن و دكتر ضياع شادمان از وزارت دارائى و دكتر غلامرضا نيك پى سر اقتصاددان شركت ملى نفت ايران اداره مى شود،   دوره   اوليه، هسته ئ مركزى كميته ئ اجرائى را تشكيل مى دهد و كنترل كننده ئ چهارده نفرى است كه كانون ترقى خواه را تشكيل مى دهند.
بعضى دوره ها دوام زيادى داشتند.
على امينى نخست وزير سابق ، خود يك   دوره اى   دارد كه تاكنون مدت دوازده سال است روزهاى چهارشنبه گرد هم مى آيند.
اعضاى اين دوره عبارتند از اشخاصى نظير عبدالله انتظام مدير سابق شركت ملى نفت ايران و نصرالله انتظام عضو سابق كابينه و رئيس سابق مجمع عمومى ملل متحد.
برادران انتظام مانند ساير اعضاى   دوره   امينى، از افراد فعال ساير   دوره ها   نيز مى باشند.
يك دوره سرشناس ديگر كه طول عمر داشته است   ايران جوان   ناميده مى شود و از سال 1299 تاكنون ادامه داشته است.
احمد آرامش روزنامه نگار ارتجاعى و بى طرف و رئيس سابق سازمان برنامه و دكتر على اكبر سياسى رئيس دانشگاه  رجوع شود به بخش 1 و 2  و برادران رشيديان بازرگانان سرشناس و رهبران اصناف در ميان اعضاى اين   دوره   هستند كه براى تمايلات طرفدارى از انگليس شهرت دارند.
دوره هايى   هستند كه با فراماسونرى ارتباط دارند كه 3 يا 4 تاى آنها بسيار معروف است اين دوره ها معمولاہ اعضاى دوازده گانه دارند و اجتماعات آنها بدون تغيير در عصرهاى يكشنبه صورت مى گيرد.
سناتور حسين علاع نخست وزير پيشين و وزير دربار، سيد حسن تقى زاده سناتور و رهبر نهضت مشروطه سال 1294  رجوع شود به بخش 1  دكتر لقمان ادهم از وزارت دربار، منوچهر اقبال رئيس ملى شركت نفت ايران، عبدالله انتظام  رجوع شود به پاراگراف قبلى، جعفر شريف امامى رئيس سنا و نخست وزير پيشين و جواد منصور كه گفته مى شود فراماسون هستند.
هنگامى كه دكتر اقبال در سال 1337 نخست وزير بود 11 نفر از اعضاع كابينه او اعضاع يك   دوره   اى بودند كه به فراماسونرى مربوط بوده و   باشگاه حافظ   نام داشت.
دوره هاى   كوچكترى نيز وجود دارد كه در خانقاه ها اجتماع مى كنند  خانقاه ها محله هايى هستند كه صوفيان ظاهراہ براى تعمق و تفكر ولى عمدتاہ براى بحث هاى سياسى اجتماع مى كنند.
جنرال فرج اله آق اولى رئيس بانك سپه دكتر حسين نواب وزير امور خارجه در كابينه مصدق، عبدالله انتظام، ابراهيم خواجه نورى حقوقدان و كارمند سابق دولت، اعضاع خانقاه هستند.
عليرغم اين واقعيت كه اعتقادات سياسى اين اشخاص با يكديگر تفاوت دارد، منافع مشترك آنها در عرفان صوفى، بحث سياسى آنها را ممكن مى سازد و سازش سياسى آنها را به صورت واقعيت درمى آورد.
دوره هايى   هستند كه از لحاظ ماهيت صرفاہ جنبه ئ سياسى دارند مانند   اتفاق ملى   جهانشاه صالح كه اعضاع آن عبارتند از احمد متين دفترى يك محافظ كار برجسته، و دكتر جلال عبده سفير سيار ايران و يك بى طرف سرشناس.
دكتر صالح از اعضاع سابق جبهه ملى است.
عبده و متين دفترى نظريات سياسى مخالف با يكديگر دارند، آنچه كه در اين   دوره   ممكن مى سازد اين واقعيت است كه آنها در دانشگاه تهران با يكديگر همكار هستند و اين دوره را به منظور خاص بحث در نكاتى كه درباره آنها با يكديگر اشتراك نظر دارند تشكيل داده اند و نه براى بحث درباره ئ اختلاف نظرهاى بين خود.
يك نظر دقيق به يكى از دوره هاى ممكن است كمك كند تا درك شود كه اين نهادى كه به نام دوره است چگونه كار مى كند.
روزهاى پنج شنبه على فرمانفرمائيان مدير شركت نفت پارس   دروه اى   در خانه خود در شميران تشكيل مى دهد در اين دوره معمولا عده اى از برادران او از جمله سيروس فرمانفرمائيان بازرگان و فيزيكدان و كريم فرمانفرمائيان و خداداد فرمانفرمائيان معاون بانك مركزى و كوروش فرمانفرمائيان چترباز نيز همسران آنان به آنجا سر مى زنند و همچنين خواهران آنان از قبيل ستاره فرمانفرمائيان رئيس انسيتو رفاه اجتماعى در آن شركت مى كنند.
ساير برادران و خواهران از اين خانواده پر نفوذ نيز گاه به گاه به اين دوره سر مى زنند.
از جمله ساير شركت كنندگان منظم اين دوره عبارتند از ايرج هدايت برادرزاده ئ رئيس سابق ستاد و مهندس پتروشيمى، سيروس غنى از بانك توسعه صنعتى و معادن، حسين مهدوى رهبر جبهه ئ ملى، رضا خازنى آرشيتكت، محمود ايزدى نماينده ئ يك شركت مهندسين مشاوره و ساختمانى انگليسى ها به نام   همفرى اندلينگ   فرهاد ديبا مدير چند شركت و آژانس از اقوام شهربانو فرح و مرتضى كازرونى فرزند صاحب ثروتمند نساجى اصفهان.
اين اعضاع مهم گاهى همسران و همراهان ديگر با خود به اين   دوره   مى آورند دامنه ئ اجتماعى   دوره   على فرمانفرمائيان از دربار تا پائين ترين قشرهاى بازار امتداد دارد بيشتر اشخاصى كه به خانه ئ على مى آيند يك سن و سال دارند يعنى بين 30 تا 38 ساله مى باشند.
آنها همه ئ تحصيلات خوب دارند يعنى فارغ التحصيلان دانشگاههاى اكسفورد، كمبريج، سوربن، هاروارد و دانشگاه كاليفرنيا هستند.
بيشتر آنها درجه ئ دكترا دارند همه ئ آنها به جز چند نفر در يكى از جنبه هاى بازرگانى و بانكدارى با زندگى دانشگاهى يا در يكى دو مورد هوا و هوسهاى تفريحى دست دارند.
همسران آنها نيز همگى تحصيلات خوب و فوق العاده دنگ و فنگ دارند.
اگر ما نگاه بيشترى به اين ارتباطات دوره اى اعضاع دوره ئ على فرمانفرمائيان بكنيم ماهيت نافذ اين سيستم كاملاہ آشكار مى شود.
على فرمانفرمائيان كه رئيس يك شركت سازنده ئ روغن موتور است از اعضاع برجسته اتاق بازرگانى مى باشد.
او به چند دوره از اطراف فعاليت بانكى و بازرگانى سر مى زنند كه يكى از اعضاع آن نقى على خانى وزير اقتصاد است.
چون او اخيراہ همسر خود را طلاق داده، به دوره هاى ديگر نيز سر مى زند كه در آنجا زنان جوانى كه قابل انتخاب براى ازدواج باشند ديده مى شوند.
يك زن كه او به طور منظم وى را ديده است، دختر سناتور پرويز كاظمى است و بدين ترتيب يك سرى ارتباطات و خويشاونديهاى در هم بافته پيش مى آيد.
در تهران يك گروه جوان بى قيد و ولنگار نيز هست كه با دربار شاهدخت اشرف در ارتباط نزديك مى باشند و شبهاى جمعه در كاباره ئ كلبه ئ نزديك هتل دربند با يكديگر ملاقات مى كنند.
على عضو اين گروه نيز هست.
على از طريق اين دوره ئ ديگر نيز نزد شاه از طريق جنرال امير خاتمى كه مانند على يك دوستار اسكى روى آب است راه پيدا مى كند.
سيروس فرمانفرمائيان يك فيزيكدان تربيت شده در ايالات متحده است كه چند كتاب از دانشمندان آمريكايى به فارسى ترجمه كرده است.
اين كوششها و علايق دانشگاهى او در فيزيك او را با جهان ناشران و دانشگاهيان محشور كرده است.
سيروس به يكى سرى دوره شامل اين حرفها تعلق دارد.
پروين همسر وى يك طراح با استعداد لباس مى باشد.
سليقه ها و دوستان او نيز به نوبه ئ خود شامل دوره هاى ديگرى مى شود.
خداداد فرمانفرمائيان  كه دوستانش او را جو مى نامند  در بانكدارى و برنامه ريزى و محافل ديپلماتيك و خانوادگى فوق العاده فعال است او از لحاظ اجتماعى فعال ترين عضو دوره ئ على مى باشد و از لحاظ ديگر نيز به علت مقام عالى دولتى خويش و دوستهاى متعددش در ميان بيگانگان خارج از محافل سنتى است ولى دوستان و آشنايان خداداد گاه به گاه براى اعضاع كمتر برجسته ئ دوره ئ على مفيد واقع مى شوند.