علاوه بر زمزم، با فضيلت و سابقه تاريخي اش، در حال حاضر چهار چاه ديگر در مكّه وجود دارد كه عبارتند از: «داوديه، زبيده، طوي و مسفله و از همه مشهورتر «عين زبيده» است كه در تأمين آب مكّه در زمان بي آبي ها تأثير فراوان داشته و هم اكنون نيز مورد استفاده است. مسعودي در اين باره مي نويسد:
«يكي از آثار ارزشمند كه در اسلام مانندي نداشته، چشمه معروف به «عين مشاش» است كه در سرزمين حجاز قرار دارد. اين چشمه را «امّ جعفر» زبيده همسر هارون احداث كرد و مسير جريان آن را در ميان پستي و بلندي ها و كوه و دشت و طريق صعب العبور هموار ساخت و از مسافت دوازده ميل (24 كيلومتر) به مكّه آورد و براي احداث آن يك ميليون و هفتصد هزار دينار هزينه كرد.»10
ديگران نيز درباره عين زبيده چنين نوشته اند:
در مكّه چشمه آبي است به نام «زبيده» كه آب را زبيده از دورترين نقطه وادي نعمان، واقع در شرق مكّه بدان چشمه آورده و براي اين منظور چند قنات در راه مكّه ايجاد كرده است و لذا اين چشمه را به نام او «عين زبيده» خوانند.»11
يكي از جهانگردان معروف سوئيسي به نام «بورخارت» كه درقرن نوزدهم ميلادي از مكّه و حجاز ديدن كرده، درباره عين زبيده مي نويسد:
مورّخان عرب درباره اين كانال بسيار سخن گفته اند وخلاصه گفتار آنان اين است كه زبيده همسر هارون الرشيد خليفه عباسي دستور داد كه آب را توسط آبراهي از چشمه عين النعمان كه در كوهستان «كرا» قرار دارد به سوي مكّه روانه كنند و سپس براي افزايش آب اين كانال دستور داد آب هاي «چشمه عرف» ـ كه در بالاي كوهستان كرا واقع بود و دشت حنين را سيراب مي كرد ـ را نيز به آب «عين النعمان» اتصال دهند و در نهايت آب هاي چهار چشمه ديگر به نام هاي: البرود، الزعفران، ميمون و عين مشاش را نيز به آن آبراه اوّليه متّصل نمود. ليكن اين كانال بعدها مورد بي توجّهي قرار گرفت و به تدريج بسته شد، تا اينكه در سال 643هـ . بار ديگر به دستور سلطان محمّد خدابنده مرمّت گرديد و سپس بار سوم توسط شريف مكّه به نام حسن بن عجلان در سال 811هـ . ترميم شد. پس از او نيز سلطان مصر قايتباي اموال فراواني را در سال 879 صرف ترميم و پاك سازي آن كرد و بعد از او سلطان قانصوه غوري آخرين پادشاه مصر از سلسله چركس ها در سال 916هـ . به اصلاح آن پرداخت. در سال 931 نيز سلطان قانوني به تجديد بناي اين كانال اقدام كرد و ليكن نتوانست با نقشه مناسبي اين كار را به انجام رساند. ولي عاقبت فرزندش سلطان سليم دوّم توانست با صرف مبالغ هنگفتي، كانال جديدي را حفر نمايد و اين كانال همان است كه بورخارت آن را ديده و توصيف آبش را نموده و مي نويسد: «آب فراواني را به مكّه مي آورد. اين كانال از ميان صخره هايي كه در پشت كوه عرفات قرار دارند احداث شده و بدينوسيله در سال 979هـ . آب فراواني به مكّه هدايت كرد. طول اين كانال مسيري معادل 7 يا 8 ساعت راه اسـت.»12