زكريا رازي ـ شماره 19، تابستان 1380
تا پايان قرن چهارم
محمد حاجي تقي
کارشناس ارشد تاريخ
درباره روش و موضوع تحقيق
تعداد محدّثان، عالمان و فقهاي مذهبي در يك منطقه، نشان از ميزان شيوع آن آيين در آن جا دارد. بدين جهت، احصا و معرفي عالمان مذهبي، يكي از شيوه‌هاي نشان دادن سير تكوين و تكامل و گسترش مذاهب مختلف در هر منطقه است.
فقر منابع و مستندات تاريخي مربوط به قرون اوّليه اسلامي، بويژه درباره تاريخ تشّيع، سبب گرديده است كه احصا و معرفي محدّثان و عالمان اين فرقه در مناطق مختلف سرزمين‌هاي اسلامي، از مناسب‌ترين روشهاي تحقيقي در نشان دادن سير تاريخي تكوين و گسترش و ميزان پراكندگي و نفوذ مذهب اماميه در آن مناطق و نهايتاً سرزمين‌هاي خلافت باشد.
در اين مقاله، سعي گرديده تا با اين روش، به روشن شدن سير تكوين و گسترش مذهب اماميه در قرون اوّل تا چهارم هجري در شهر ري ـ كه يكي از معدود شهرهاي بزرگ، ثروتمند و آباد سرزمين‌هاي اسلامي بوده ـ پرداخته شود. بدين منظور، ابتدا به معرفي اجمالي شهر و سپس فقها، محدّثان و راويان احاديث ائمه اثناعشري آن و نهايتاً به نتيجه گيري در دو محور و با توجه به مستندات تاريخي مي‌پردازيم:
1) روند تكوين و گسترش تشيّع اماميه در شهر ري، با تكيه بر شمار محدّثان و عالمان در قرون مورد تحقيق.
2) بررسي ميزان اعتبار عقيدتي و علمي و التزام محدّثان و عالمان قمي به مذهب اماميه.